ಸುಭಾಷಿತ  ೪೭


ಏಕೋಽಹಮಸಹಾಯೋಽಹಂ ಕೃಶೋಽಹಮಪರಿಚ್ಛದಃ।
ಸ್ವಪ್ನೇಽಪ್ಯೇವಂವಿಧಾ ಚಿಂತಾ ಮೃಗೇಂದ್ರಸ್ಯ ನ ಜಾಯತೇ।।


ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:

 ಅಹಂ ಏಕಃ (ನಾನು ಏಕಾಕಿ)
 ಅಹಂ ಅಸಹಾಯಃ (ನಾನು ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ)
 ಅಹಂ ಕೃಶಃ (ನಾನು ದರ್ಬಲ)
 ಅಹಂ ಅಪರಿಚ್ಛದಃ (ನಾನು ಅನಾಥ)
 ಏವಂವಿಧಾ (ಈ ರೀತಿಯ)
 ಚಿಂತಾ (ಯೋಚನೆಯು)
 ಮೃಗೇಂದ್ರಸ್ಯ (ಸಿಂಹಕ್ಕೆ)
 ಸ್ವಪ್ನೇ ಅಪಿ (ಕನಸಿನಲ್ಲೂ ಕೂಡಾ)
 ನ ಜಾಯತೇ (ಉಂಟಾಗುವುದಿಲ್ಲ)

ಭಾವಾರ್ಥ:

 ಸಮರ್ಥನು ಎನ್ನಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಲ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ ಎಷ್ಟು ಮುಖ್ಯವೋ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯ. ನಾನು ಒಂಟಿ, ದುರ್ಬಲ , ಅನಾಥ, ಯಾರ ಸಹಾಯವೂ ಇಲ್ಲದೆ ಏನು ತಾನೇ ಮಾಡಬಲ್ಲೆ! ಎಂದು ಸಿಂಹವು ಎಂದೂ ಕೀಳರಿಮೆ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ. ಆನೆಗಳ ಶಾರೀರಿಕ ಬಲ ಸಿಂಹಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಸಂಖ್ಯೆಯೂ ಆನೆಗಳಿಗಿಂತ ಎಷ್ಟೋ ಕಡಿಮೆ. ಆದರೇನು ಹಿಂಡು ಹಿಂಡೇ ಬಂದರೂ ಹೆದರದೆ ಮದಿಸಿದ ಆನೆಯ ಕುಂಭಸ್ಥಲವನ್ನೇ ಬಗೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅದರ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ. ದ್ರೋಣ, ಕರ್ಣ, ಬೃಹದ್ಬಲ, ಭೂರಿಶ್ರವ, ಶಲ್ಯ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮ ದುರ್ಯೋಧನ ದುಶ್ಶಾಸನರೇ ಮೊದಲಾದ ಅತಿರಥ ಮಹಾರಥರು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವರಿದು ಬಾಣಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ ಏಕಾಕಿ ಅಭಿಮನ್ಯು ಅವರನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರೆ ಬಿಲ್ಲು ಹಿಡಿದು ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ತೋರುತ್ತಿತ್ತು. ಕಲ್ಪನೆಗೂ ನಿಲುಕದ ಆ ಮಹಾಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಆತನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಷ್ಟೇ ಕಾರಣವಲ್ಲ. ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸವೆಂದರೆ ಅದು!! ಯುದ್ಧೋತ್ಸಾಹದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗುವ ನನಗೆ ಐರಾವತವನ್ನೇರಿ ಸುರಗಣದೊಂದಿಗೆ ಬರುವ ಇಂದ್ರನೂ ಗಣನೆಗಿಲ್ಲ ಎಂಬ ದೃಢವಿಶ್ವಾಸವೇ ಅಷ್ಟು ಜನರನ್ನೆದುರಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ನೀಡಿದೆ. ನಾನು ಒಂಟಿ ಅಸಹಾಯಕ ಎಂಬ ಭಾವನೆ ಕ್ಷಣಕಾಲವೂ ಬಾರದೆ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರೆ ಸಿಂಹಬಲವು ತಾನಾಗಿಯೇ ಬರುವುದು.

      ಸುಭಾಷಿತ - ೪೬
 



ಪಾತ್ರಾಪಾತ್ರವಿಶೇಷೋಽಸ್ತಿ ಧೇನುಪನ್ನಗಯೋರಿವ। ತೃಣಾದುತ್ಪದ್ಯತೇ ದುಗ್ಧಂ ದುಗ್ಧಾದುತ್ಪದ್ಯತೇ ವಿಷಮ್।।





ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:



 ಧೇನುಪನ್ನಗಯೋಃ ಇವ(ಗೋವು ಹಾವುಗಳಂತೆ) ಪಾತ್ರಾಪಾತ್ರವಿಶೇಷಃ ಅಸ್ತಿ(ಸತ್ಪಾತ್ರರಿಗೂ ಅಪಾತ್ರರಿಗೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ)
 (ಧೇನ್ವಾ ಗೋವಿನಿಂದ)
 ತೃಣಾತ್ (ಹುಲ್ಲಿನಿಂದ)
 ದುಗ್ಧಂ (ಹಾಲು)
 ಉತ್ಪದ್ಯತೇ (ಉತ್ಪಾದಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ)
 (ಪನ್ನಗೇನ ಹಾವಿನಿಂದ)
 ದುಗ್ಧಾತ್(ಹಾಲಿನಿಂದ)
 ವಿಷಂ (ವಿಷವು)
 ಉತತ್ಪದ್ಯತೇ(ಉತ್ಪಾದಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ).




 ಭಾವಾರ್ಥ:



ದಾನವು ಪುಣ್ಯಕಾರ್ಯವೇ ಹೌದು. ಆದರೆ ಪಾತ್ರಾಪಾತ್ರವಿವೇಚನೆಯಿಲ್ಲದೆ ದಾನಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಪಾಪಕಾರಣವೂ ಆದೀತು. ಹಸುವಿಗೆ ಹುಲ್ಲನ್ನೇ ಕೊಟ್ಟರೂ ಅದು ಅಮೃತಸಮಾನವಾದ ಹಾಲನ್ನೇ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ವಿಷಪೂರಿತ ಹಾವಿಗೆ ಹಾಲನ್ನೇ ಕೊಟ್ಟರೂ ಅದರ ಬಾಯಲ್ಲಿ ವಿಷವೇ ತಾನೇ ಬರುವುದು? ಸಜ್ಜನರು ತಮಗೆ ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿದವರನ್ನು ಎಂದೂ ಮರೆಯಲಾರರು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಅಪಕಾರ ಮಾಡಿದವರಿಗೂ ಉಪಕಾರವನ್ನೇ ಮಾಡುವವರು. ಮರಕ್ಕೆ ಕಲ್ಲನ್ನು ಹೊಡೆದರೂ ಅದು ಕೊಡುವುದು ಹಣ್ಣನ್ನು. ಹೂವಿನ ಗಿಡವೊಂದು ತಿನ್ನುವುದು ದುರ್ವಾಸನೆಯ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನಾದರೂ ಹೂವಿಗೆ ದುರ್ಗಂಧವಿದೆಯೇ? ದುಷ್ಟರಿಗೆ ದಾನವೋ ಸಹಾಯವೋ ನೀಡಿದರೆ ಅವರ ಅವರ ಪಾಪದಲ್ಲಿ ನಾವುಗಳೂ ಭಾಗಿಗಳಾಗುತ್ತೇವೆಯೇ ಹೊರತು ಯಾವ ಪುಣ್ಯವೂ ಇಲ್ಲ ಸುಖವೂ ಇಲ್ಲ. ದೇಹಿ ಎಂದವರಿಗೆ ನಾಸ್ತಿ ಎನ್ನಬಾರದು ನಿಜ ಆದರೆ ದೇಹಿ ಅಂದವನು ಎಂಥವನು ಎಂದು ನೋಡಬೇಡವೇ?
ಭಯೋತ್ಪಾದಕನೊಬ್ಬ  ಕೇಳಿದನೆಂದ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದರೆ ಅದು ಪುಣ್ಯಕಾರ್ಯ ಹೇಗಾದೀತು?
ನೀಡುವವನು ಅದರ ಸದ್ವಿನಿಯೋಗ ಆಗುತ್ತದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಆಗಲೇ ಆ ದಾನಕ್ಕೊಂದು ಬೆಲೆ.

ಸುಭಾಷಿತ  ೪೫


 ಸುಶ್ರಾಂತೋಽಪಿ ವಹೇದ್ಭಾರಂ ಶೀತೋಷ್ಣಂ ಚ ನ ಪಶ್ಯತಿ।   ಸಂತುಷ್ಟಶ್ಚರತೇ ನಿತ್ಯಂ ತ್ರೀಣಿ ಶಿಕ್ಷೇಚ್ಚ ಗರ್ದಭಾತ್॥



ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

  ಸುಶ್ರಾಂತಃ ಅಪಿ(ಸಾಕಷ್ಟು ಆಯಾಸಗೊಂಡಿದ್ದರೂ)
  ಭಾರಂ (ಭಾರವನ್ನು)
  ವಹೇತ್ (ಹೊರುವುದು)
  ಶೀತೋಷ್ಣಂ ಚ (ಚಳಿಸೆಖೆಯನ್ನೂ)
  ನ ಪಶ್ಯತಿ (ಗಮನಿಸುವುದಿಲ್ಲ)
  ನಿತ್ಯಂ (ಯಾವಾಗಲೂ)
  ಸಂತುಷ್ಟಃ ಚರತಿ)
  (ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತದೆ)
  ತ್ರೀಣಿ(ಈ ಮೂರು ಗುಣಗಳನ್ನು)
  ಗರ್ದಭಾತ್(ಕತ್ತೆಯಿಂದ)
  ಶಿಕ್ಷೇತ್(ಕಲಿಯಬೇಕು)




ಭಾವಾರ್ಥ:


 ಏನೂ ಅರಿಯದ ಮೂರ್ಖನನ್ನು ಕತ್ತೆಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಕಲಿಯುವ ಗುಣವಿದ್ದರೆ ಕತ್ತೆಯಿಂದಲೂ ಕಲಿಯುವುದಿದೆ.  ಎಷ್ಟು ಆಯಾಸಗೊಂಡಿದ್ದರೂ ಕತ್ತೆ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರದೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಬಿಸಿಲು ಮಳೆ ಚಳಿ ಗಾಳಿ ಏನೇ ಇದ್ದರೂ ತನ್ನ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಬೇಸರವೆಂಬುದು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲವೇನೋ! ಈ ಮೂರೂ ಗುಣಗಳು ಕತ್ತೆಯದೇ ಆದರೂ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಅನುಸರಣೀಯ.

   ಎಷ್ಟು ಆಯಾಸಗೊಂಡಿದ್ದರೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಿಂದ ಹಿಂಜರಿಯುವಂತಿಲ್ಲ. ಎಂತಹ ಅಡೆತಡೆಗಳು ಬಂದರೂ ಅದನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ದೃಢಚಿತ್ತವಿರಬೇಕು. ಕಷ್ಟ ಸುಖಗಳೆರಡನ್ನೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಬೇಕು.  ಆಗ ಯಶಸ್ಸು ನಿಶ್ಚಯ.

ಸುಭಾಷಿತ ೪೪



 ಬಾಲಾದಪಿ ಗ್ರಹೀತವ್ಯಂ ಯುಕ್ತಮುಕ್ತಂ ಮನೀಷಿಭಿಃ।   ರವೇರವಿಷಯೇ ಕಿಂ ನ ಪ್ರದೀಪಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶನಮ್॥



    ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


(ಯದಿ)ಯುಕ್ತಂ ಉಕ್ತಂ(ಸರಿಯಾದುದನ್ನು ಹೇಳಿದರೆ) ಬಾಲಾತ್ ಅಪಿ(ಮಗುವಿನಿಂದಲೇ ಆದರೂ)
 ಮನೀಷಿಭಿಃ (ಬುದ್ಧಿವಂತರಿಂದ)
 ಗ್ರಹೀತವ್ಯಂ (ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು)
 ರವೇಃ(ಸೂರ್ಯನ)
 ಅವಿಷಯೇ(ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ/ಅಗೋಚರದಲ್ಲಿ )   ಪ್ರದೀಪಸ್ಯ(ದೀಪದ)
 ಕಿಂ ನ ಪ್ರಕಾಶನಮ್?(ಬೆಳಕೇ ಅಲ್ಲವೇ?)


ಭಾವಾರ್ಥ:


ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ವಯಸ್ಸು ವಿದ್ವತ್ತು ಸಂಪತ್ತು ಜಾತಿ ಅಧಿಕಾರ ಯಾವುದೂ ತಡೆಯಾಗಲಾರದು. ಸರಿಯಾದ ಮಾತನ್ನು ಯಾರು ಹೇಳಿದರೂ ಅದು ಗ್ರಾಹ್ಯವೇ. ಬಾಲಕನೇ ಆಗಲೀ ವೃದ್ಧನೇ ಪಂಡಿತನಾಗಲೀ ಪಾಮರನಾಗಲೀ ಯುಕ್ತವು ಯುಕ್ತವು. ಆಪತ್ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲ್ಲು ಕಡ್ಡಿಯೂ ಆಸರೆಯಾಗಬಹುದು. ಬಾಲಕನ ಮಾತೆಂದು ತೆಗೆದುಹಾಕುವಂತಿಲ್ಲ. ಸದಾ ಕಾಲವೂ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕೇ ಆಗಬೇಕೆಂದರೆ ಸರಿಯೇ? ಸೂರ್ಯನ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ದೀಪವೂ ದಾರಿ ತೋರುತ್ತದೆ. ಯುಕ್ತಾಯುಕ್ತವಿವೇಚನೆ ಇದ್ದರೆ ಅಣುವಿನಿಂದ ಸ್ಥಾಣುವಿನ ವರೆಗೂ ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕಗಳೇ.

    ಸುಭಾಷಿತ - ೪೩



ಮನೀಷಿಣಃ ಸಂತಿ ನ ತೇ ಹಿತೈಷಿಣಃ।
ಹಿತೈಷಿಣಃ ಸಂತಿ ನ ತೇ ಮನೀಷಿಣಃ।।
ಸುಹೃಚ್ಚ ವಿದ್ವಾನಪಿ ದುರ್ಲಭೋ ನೃಣಾಮ್।
ಯಥೌಷಧಂ ಸ್ವಾದು ಹಿತಂ ಚ ದುರ್ಲಭಮ್।।



ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:

 ಮನೀಷಿಣಃ(ಬುದ್ಧಿವಂತರು)
 ಸಂತಿ(ಇದ್ದಾರೆ)
 (ತು ಆದರೆ)
 ತೇ (ಅವರು)
 ನ ಹಿತೈಷಿಣಃ (ಹಿತವನ್ನು ಬಯಸುವವರಲ್ಲ)   ಹಿತೈಷಿಣಃ(ಹಿತೈಷಿಗಳು)
 ಸಂತಿ(ಇದ್ದಾರೆ)
 (ಆದರೆ) ತೇ (ಅವರು)
 ನ ಮನೀಷಿಣಃ (ಬುದ್ಧಿವಂತರಲ್ಲ)
 ಯಥಾ (ಯಾವ ರೀತಿ)
 ಔಷಧಂ(ಔಷಧವು)
 ಸ್ವಾದು (ರುಚಿಕರವೂ)
 ಹಿತಂ ಚ (ಹಿತಕಾರಿಯೂ ಆದುದು) ದುರ್ಲಭಂ(ಸಿಗಲಾರದೋ)
 (ತಥಾ ಹಾಗೆಯೇ)
 ನೃಣಾಂ(ಜನರಿಗೆ)
 ಸುಹೃತ್ ಚ(ಒಳ್ಳೆಯ ಹೃದಯವಂತನೂ/ಗೆಳೆಯನೂ)
 ವಿದ್ವಾನ್ ಅಪಿ(ವಿದ್ವಾಂಸನೂ ಆದವನು) ದುರ್ಲಭಃ(ಸಿಗಲಾರನು)


   ಭಾವಾರ್ಥ:



 ತಿನ್ನಬೇಕು ಎನಿಸಿದ್ದು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಹಿತವಲ್ಲ. ಹಿತವಾದ್ದು ತಿನ್ನಬೇಕು ಅನ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಔಷಧಿಯು ಎಂದಿಗೂ ರುಚಿಕರ ಆಗಿರದು. ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿವಂತರು ಅನೇಕರು. ಆದರೆ ಲೋಕಹಿತಕ್ಕಾಗಿ ಬುದ್ಧಿ ಉಪಯೋಗಿಸುವವರು ಎಷ್ಟು ಮಂದಿ? ಹಣವಂತರು ಇನ್ನೂ ಒಂದಷ್ಟು ಸಂಗ್ರಹಿಸವವರೇ ಹೊರತು ಬಡವರ ಹಸಿವಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವವರಲ್ಲ. ಬಡವನ ಹಸಿವು ಬಡವನಿಗಷ್ಟೇ ಅರಿವಾಗುವುದು. ಪಾಪ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಮನಸ್ಸು ಇದ್ದರೂ ಅವನು ಅಸಹಾಯಕ. ಎಷ್ಟೋ ಮಂದಿಗೆ ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆವಾಗ ಹೊಟ್ಟೆಗಿಲ್ಲ. ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ದುಡಿದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಪಾದಿಸಿದಾಗ ಇದ್ದ ಬದ್ದ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಅಂಟಿಕೊಂಡು ಏನನ್ನೂ ತಿನ್ನುವ ಹಾಗಿಲ್ಲ. ಲೋಕವೇ ಹಾಗೇ ಎಲ್ಲಾ ವೈರುಧ್ಯಗಳ ಸಂತೆಯೇ. ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯೂ ಇದ್ದು ಅದನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೂ ಇದ್ದು ಲೋಕಹಿತಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುವವರು ಬಹಳ ವಿರಳ.

   ಸುಭಾಷಿತ - ೪೨


ಅಕ್ಷರಾಣಿ ಪರೀಕ್ಷ್ಯಂತಾಮಂಬರಾಡಂಬರೇಣ ಕಿಮ್।ಶಂಭುರಂಬರಹೀನೋಪಿ ಸರ್ವಜ್ಞಃ ಕಿಂ ನ ಕಥ್ಯತೇ।।
 (ಅಪ್ಪಯ್ಯ ದೀಕ್ಷಿತರು)


ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:

 ಅಕ್ಷರಾಣಿ(ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು/ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು)   ಪರೀಕ್ಷ್ಯಂತಾಮ್(ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ನೋಡಬೇಕು,)   ಅಂಬರಾಡಂಬರೇಣ ಕಿಮ್?(ವಸ್ತ್ರಗಳ ಆಡಂಬರದಿಂದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ?)
 ಶಂಭುಃ(ಶಿವನು)
 ಅಂಬರಹೀನಃ ಅಪಿ (ಬಟ್ಟೆ ಇಲ್ಲದ ದಿಗಂಬರನಾದರೂ)   ಸರ್ವಜ್ಞಃ ಇತಿ(ಸರ್ವಜ್ಞನೆದಂದು)
 ನ ಕಥ್ಯತೇ ಕಿಮ್(ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲವೇ?)


ಭಾವಾರ್ಥ:

ಆಡಂಬರದ ವೇಷಭೂಷಣ, ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಮೆರೆಯುವ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಮಾತನಾಡುವದು ಹೀಗೆ ಆಡಂಬರ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಏನು ಸುಖ? ಒಳಗಿನ ಪೊಳ್ಳುತನ ಒಂದಲ್ಲಾ ಒಂದು ದಿನ ಹೊರಬಿದ್ದೇ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ನಿಜವಾದ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಚಾರ ಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ದಶದಿಕ್ಕುಗಳೇ ಬಟ್ಟೆಯಾಗಿರುವ ಶಿವನು ಸರ್ವಜ್ಞಮೂರ್ತಿಯೆನಿಸಿಲ್ಲವೇ?

       ಸುಭಾಷಿತ - ೪೧

 ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಚಿಕೀರ್ಷಂತಿ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಚ ಕುರ್ವತೇ।
 ನ ಕಿಂಚಿದವಮನ್ಯಂತೇ ನರಾಃ ಪಂಡಿತಬುದ್ಧಯಃ॥
     (ವಿದುರ ನೀತಿ)


ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:

 ಪಂಡಿತಬುದ್ಧಯಃ ನರಾಃ( ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಉಳ್ಳ ಮನುಷ್ಯರು)
 ಯಥಾಶಕ್ತಿ(ಶಕ್ತಿಗನುಣವಾಗಿ)
 ಚಿಕೀರ್ಷಂತಿ(ಮಾಡಲು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ)
 ಚ(ಮತ್ತು)
 ಯಥಾಶಕ್ತಿ(ಶಕ್ತ್ಯನುಸಾರ)
 ಕುರ್ವತೇ(ಮಾಡುತ್ತಾರೆ)
 ಕಿಂಚಿತ್(ಸ್ವಲ್ಪವೂ)
 ನ ಅವಮನ್ಯಂತೇ(ಕೀಳಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ)


ಭಾವಾರ್ಥ:

ಪಂಡಾ  ಜ್ಞಾನದಿಂದ ಬೆಳಗುವ ಬುದ್ಧಿ ಪಂಡಾ. ಪಂಡಾ ಇರುವವನು ಪಂಡಿತ. ನಿಜವಾದ ಪಂಡಿತ ತಾನೇನು ತಾನೆಷ್ಟು ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತಿರುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಯೋಚನೆ ಯೋಜನೆಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಅದೇ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಪ್ರವೃತ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ. ತನಗೆ ತಿಳಿಯದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವುದು ಮಾಡಲಾಗದ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವುದು ಬುದ್ಧಿವಂತರ ಲಕ್ಷಣವಲ್ಲ. ಅರಿತಲ್ಲಿ ಜಂಬವಾಗಲೀ ಅರಿಯದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಕೀಳರಿಮೆಯಾಗಲೀ ಎಂದಿಗೂ ಸಲ್ಲದು. ಹಾಗೆಯೇ ಇತರರನ್ನು ಕೀಳಾಗಿ ಕಾಣುವುದೂ ಕೂಡಾ ಪಂಡಿತರಿಗೆ ಎಂದೂ ಶೋಭಿಸದು. ಬಸವಣ್ಣ ಹೇಳಿದಂತೆ 'ತನ್ನ ಬಣ್ಣಿಸಬೇಡ ಇದಿರ ಹಳಿಯಲು ಬೇಡ ' ಅವಿವೇಕಗಳು ಶಕ್ತಿ ಮೀರಿದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು ಕಷ್ಟಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ, ನನಗೆ ಬೇಕಾಗಿರಲಿಲ್ಲವಪ್ಪಾ ಎಂದು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕೊರಗುತ್ತಾರೆ. ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.

    ಸುಭಾಷಿತ - ೪೦:


ಅನಿರ್ವೇದಮಸಿದ್ಧೇಷು ಸಾಧಿತೇಷ್ವನಹಂಕೃತಿಮ್।
ಅನಾಲಸ್ಯಂ ಚ ಸಾಧ್ಯೇಷು ಕೃತ್ಯೇಷ್ವನುಗೃಹಾಣ ಮೇ॥



   ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:


 ಅಸಿದ್ಧೇಷು(ಸಾಧಿಸಲಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ)
 ಅನಿರ್ವೇದಂ(ಖೇದವಿಲ್ಲದಂತೆ)
 ಸಾಧಿತೇಷು(ಸಾಧಿಸಿದಲ್ಲಿ)
 ಅನಹಂಕೃತಿಃ(ಅಹಂಕಾರವಿಲ್ಲದಂತೆ) ಸಾಧ್ಯೇಷು(ಸಾಧಿಸಲಾಗುವ)
 ಕೃತ್ಯೇಷು(ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ)
 ಅನಾಲಸ್ಯಂ (ಆಲಸ್ಯವಿರದಂತೆಯೂ)
 ಮೇ (ನನಗೆ)
 ಅನುಗೃಹಾಣ(ಅನುಗ್ರಹ ಮಾಡು).



      ಭಾವಾರ್ಥ:


     ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿಯೂ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಫಲ ದೊರೆಯದೇ ಹೋದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ತಪ್ಪೇನಿದೆ? ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಖೇದ ಪಡುವುದು ಅನವಶ್ಯಕ. ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿ ಫಲಾಫಲದ ಚಿಂತೆಯನ್ನು ಭಗವಂತನಿಗೇ ಬಿಡೋಣ. ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ಕಾರ್ಯಸಾಧನೆ ಆಗುವುದು ಖಚಿತ.

     ಸಾಧಿಸಿದ ಕಾರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಜಂಭ ಬೇಡ. ಕರ್ಮ ಮಾತ್ರ ನಮ್ಮದು ಫಲಾಫಲ ಭಗವಂತನದು ತಾನೇ! ಕಾರ್ಯಸಾಧನೆಗೆ ಕಾರಣ ಭಗವಂತನಾಗಿರುವಾಗ ಜಂಭ ಪಡಲು ನಮ್ಮದೇನಿದೆ?

 ಸಾಧಿಸಬಹುದಾದ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಆಲಸ್ಯ ಸಲ್ಲದು. ಆಲಸ್ಯವೆಂಬುದು ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಶರೀರದೊಳಗೇ ಇದ್ದು ದ್ರೋಹ ಮಾಡುವ ಶತ್ರು. ಅದೃಷ್ಟದ ಲಾಭ ಆಲಸಿಗೆ ಎಂದೂ ಸಿಗದು.

    ಆದ್ದರಿಂದ ಭಗವಂತನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಇಷ್ಟೇ: ಸಾಧಿಸಲಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಖೇದಪಡದಂತೆ ಸಾಧಿಸಿದಾಗ ಅಹಂಕಾರ ಬರದಂತೆ ಸಾಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಆಲಸ್ಯಂ ಬರದಂತೆ ಬುದ್ಧಿ ಕೊಡು ಪರಮಾತ್ಮಾ!!

ಸುಭಾಷಿತ - ೩೯:


ಅಧೋಽಧಃ ಪಶ್ಯತಃ ಕಸ್ಯ ಮಹಿಮಾ ನೋಪಚೀಯತೇ।ಉಪರ್ಯುಪರಿ ಪಶ್ಯತಶ್ಚೈವ ಸರ್ವ ಏವ ದರಿದ್ರತಿ।।

 ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:


 ಅಧಃ ಅಧಃ ಪಶ್ಯತಃ(ಕೆಳ ಕೆಳಕ್ಕೆ ನೋಡುವ)
 ಕಸ್ಯ (ಯಾವನ)
 ಮಹಿಮಾ(ಮಹತ್ತ್ವವು)
 ನ ಉಪಚೀಯತೇ (ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ?)
 ಉಪರಿ ಉಪರಿ(ಮೇಲೆ ಮೇಲೆಯೇ)
 ಪಶ್ಯತಃ (ನೋಡುವವನ)
 ಸರ್ವೇ ಏವ(ಎಲ್ಲವೂ)
 ದರಿದ್ರತಿ(ದುರ್ಗತಿ ಹೊಂದುತ್ತವೆ)



ಭಾವಾರ್ಥ:

ನೆಲವನ್ನು ನೋಡುವವ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಆಕಾಶವನ್ನು ನೋಡುವವ ಬೀಳದಿರಲಾರ. ದಿನವಿಡೀ ದುಡಿಯುವ ಬಡವ ಇರುವ ಸಂಪಾದನೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ತೃಪ್ತಿಯಿಂದ ಬದುಕುತ್ತಾನೆ. ಸಂಪತ್ತು ಬಂದಂತೆಲ್ಲ ಚಿಂತೆ ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ಬರುತ್ತದೆ. ತನಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಸಂಪತ್ತಿರುವರನ್ನೇ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರೆ ತನ್ನಲ್ಲಿರುವುದೇ ಹೆಚ್ಚು ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಆಗ ಅಪೇಕ್ಷೆಗಳೂ ಮಿತಿಯಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ತಾನಾಗಿಯೇ ತೃಪ್ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲವೂ ಅಷ್ಟೇ. ನಮ್ಮ ಅಳವಿಗೆ ಬರುವುದು ಅಲ್ಪ. ಹೊರಗಿರುವುದು ಅನಂತ. ಆ ಅನಂತವನ್ನು ಬಯಸುವವನಿಗೆ ತೃಪ್ತಿ ಎಲ್ಲಿಂದ? ಅಂಥವನು ಎಷ್ಟು ಸಂಪಾಸಿದರೂ ದರಿದ್ರನೇ. ಒಂದು ಮಗುವಿಗೆ ಒಂದು ರೂಪಾಯಿ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಎಷ್ಟು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತದೆ! ಅದುವೇ ದೊಡ್ಡದು ಅದಕ್ಕೆ. ದೊಡ್ಡದರ  ಆ ಸಂತೋಷ ಕೋಟಿಧನವಿದ್ದರೂ ಸಿಗದು. ಒಂದಿದ್ದರೆ ಎರಡು ಬೇಕು, ಎರಡಿದ್ದರೆ ನಾಲ್ಕು!! ಆಸೆಗಳು ಮೇಲೆ ಮೇಲೆಯೇ ಹೋಗುತ್ತಾ ಇದ್ದರೆ ಇರುವುದನ್ನು ಅನಭವಿಸುವ ಸಂತೋಷ ನಷ್ಟವಾಗಿ ಇಲ್ಲದುದರ ಬಗೆಗಿನ ಕೊರಗೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೩೮
ಉಪಭೋಗಕಾತರಾಣಾಂ ಪುರುಷಾಣಾಮರ್ಥಸಂಚಯಪರಾಣಾಮ್।

ಕನ್ಯಾಮಣಿರಿವ ಸದನೇ ತಿಷ್ಠತ್ಯರ್ಥಃ ಪರಸ್ಯಾರ್ಥೇ।।



ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:


ಉಪಭೋಗಕಾತರಾಣಾಂ( ಅನುಭವಿಸಲು ಕಾತರರಾಗಿ) ಅರ್ಥಸಂಚಯಪರಾಣಾಮ್(ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವದರಲ್ಲೇ ನಿರತರಾದ)
 ಪುರುಷಾಣಾಂ(ಮನುಷ್ಯರ)
 ಅರ್ಥಃ(ಸಂಪತ್ತು)
 ಕನ್ಯಾಮಣಿಃ ಇವ(ವಿವಾಹಯೋಗ್ಯ ಕನ್ಯೆಯಂತೆ) ಪರಾರ್ಥೇ(ಬೇರೆಯವರಿಗಾಗಿ)
 ಸದನೇ (ಮನೆಯಲ್ಲಿ)
 ತಿಷ್ಠತಿ (ಇರುತ್ತದೆ).




 ಭಾವಾರ್ಥ:


 ವಿವಾಹಯೋಗ್ಯಳಾದ ಮಗಳು ಎಷ್ಟೇ ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರಳಾದರೂ ಸಕಲಗುಣಸಂಪನ್ನೆಯಾದರೂ ಯೋಗ್ಯವರನಿಗೆ ವಿವಾಹಮಾಡಿ ಕೊಡಲೇ ಬೇಕು. ಉಭಯ ಕುಲಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಬೇಕಾದ ಕನ್ಯೆಯನ್ನು ಕೊಡಲಾರೆ ಎಂದು ಕಟ್ಟಿಟ್ಟರೆ ಆ ಕನ್ಯಾಧನಕ್ಕೆ ಏನು ಬೆಲೆ? ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಸಂಪತ್ತೂ ಅಷ್ಟೇ. ಉಪಭೋಗಿಸಲೆಂದು ಸಂಪಾದಿಸಿ ಖರ್ಚು ಮಾಡಲು ಮನಸ್ಸು ಬಾರದೆ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟರೆ ಅದರಿಂದ ಸುಖವೆಂದೂ ಸಿಗಲಾರದು. ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಷ್ಟು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ದಾನವನ್ನೂ ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಅತಿಶ್ರೇಷ್ಠ ಗತಿ. ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಸ್ವಂತಕ್ಕೆ ಭೋಗಕ್ಕಾದರೂ ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಮೂರೇ ಗತಿ. ಒಂದು ದಾನ ಎರಡನೆಯದು ಭೋಗ. ಇವೆರಡೂ ಆಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದು ನಾಶವೇ.
ಒಂದು ಚಾಟುಶ್ಲೋಕವಿದೆ : ಜಿಪುಣನಿಗೆ ಸರಿಸಾಟಿಯಾದ ದಾನಿಯೇ ಇಲ್ಲ .ಏಕೆಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾನಿಗಳು ತಮಗಾಗಿಯೂ ಖರ್ಚು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕೈಯಾರೆ ತುಂಬಾ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಜಿಪುಣ ಹಾಗಲ್ಲ. ಸಂಪತ್ತನ್ನು ತನಗಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ವಿನಿಯೋಗ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಕೊನೆಗೆ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟದೇ ಅ ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಸೇರಿಸಿಬಿಡುತ್ತಾನೆ!!!

ಸುಭಾಷಿತ - ೩೭



ಅಕೃತ್ವಾ ಪರಸಂತಾಪಮ್ ಅಗತ್ವಾ ಖಲನಮ್ರತಾಮ್।
ಅನುಸೃತ್ಯ ಸತಾಂ ಮಾರ್ಗಂ ಯತ್ಸ್ವಲ್ಪಮಪಿ ತದ್ಬಹು।।



ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:


 ಪರಸಂತಾಪಂ ಅಕೃತ್ವಾ(ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಸಂತಾಪವನ್ನುಂಟುಮಾಡದೆ)
 ಖಲನಮ್ರತಾಮ್ ಅಗತ್ವಾ(ದುಷ್ಟಜನರೆದುರು ತಲೆಬಾಗದೆ) ಸತಾಂ ಮಾರ್ಗಂ ಅನುಸೃತ್ಯ (ಸಜ್ಜನರ ದಾರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ)
 ಯತ್ ಸ್ವಲ್ಪಂ ಅಪಿ (ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಆದರೂ ಏನು ಸಂಪಾದಿಸುತ್ತೇವೆಯೋ)
 ತತ್ (ಅದು) ಬಹು (ಅಗಾಧವಾದುದು)



ಭಾವಾರ್ಥ:


 ಎಷ್ಟು ಸಂಪಾದಿಸಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕಿಂತ ಹೇಗೆ ಸಂಪಾದಿಸಿದೆ ಎಂಬುದು ಮುಖ್ಯ. ಇತರರಿಗೆ ಅನ್ಯಾಯ ಮಾಡಿ, ದುಷ್ಟರೆದುರು ತಲೆಬಾಗಿ ಓಲೈಸಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಹೇರಳವಾಗಿ ಸಂಪಾದಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಜ್ಜನರ ಮಾರ್ಗವನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸಿ ದುಡಿದು ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಸಂಪಾದಿಸಿದರೂ ಅದು ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಗಾಧವಾದ ಸಂಪಾದನೆ. ಸರ್ವಜ್ಞ ಹೇಳುವಂತೆ ಹಂಗಿನರಮನೆಗಿಂತ ವಿಂಗಡದ ಗುಡಿ ಲೇಸು ಭಂಗಬಟ್ಟುಂಬ ಬಿಸಿಯನ್ನಕಿಂತಲು ತಂಗುಳವೆ ಲೇಸು ಸರ್ವಜ್ಞ.

ಸುಭಾಷಿತ ೩೬




 ಸಂತೋಷಾಮೃತತೃಪ್ತಾನಾಂ ಯತ್ಸುಖಂ ಶಾಂತಿರೇವ ಚ।   ಕುತಸ್ತದ್ಧನಲುಬ್ಧಾನಾಮಿತಶ್ಚೇತಶ್ಚ ಧಾವತಾಮ್॥



     ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:



  ಸಂತೋಷಾಮೃತತೃಪ್ತಾನಾಂ (ಸಂತೋಷವೆಂಬ ಅಮೃತದಿಂದ  ತೃಪ್ತರಾದವರಿಗೆ)
 ಯತ್ ಸುಖಂ(ಯಾವ ಸುಖ)
 ಚ (ಮತ್ತು)
  ಶಾಂತಿಃ (ಶಾಂತಿಯು)
 (ಅಸ್ತಿ ಇರುತ್ತದೋ)
 ತತ್ (ಅದು)
  ಇತಃ ಚ ಇತಃ ಚ(ಅತ್ತಿತ್ತ)
 ಧಾವತಾಂ (ಓಡುತ್ತಿರುವ)
 ಧನಲುಬ್ಧಾನಾಂ (ಧನದಾಹಿಗಳಿಗೆ)
 ಕುತಃ(ಎಲ್ಲಿಂದ?)



ಭಾವಾರ್ಥ:

 ತೃಪ್ತಿ ಸಂತೋಷಕಾರಕ. ಆಸೆ ದುಃಖಮೂಲ. ತೃಪ್ತಿ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷವಿದೆ ಸುಖಶಾಂತಿನೆಮ್ಮದಿಯಿದೆ. ಇರುವುದು ಅಲ್ಪ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಅನಂತ. ಒಂದು ಆಸೆ ಪೂರೈಸಿದಾಗ ಇನ್ನೊಂದು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅದೆಲ್ಲವೂ ಬೇಕು ಎಂದರೆ ಅದು ಅಸಾಧ್ಯ.

    ಇಲ್ಲದಿರುವುದರ ಬೆಂಬತ್ತಿ ಹೋದರೆ ಇರುವುದನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವ ಯೋಗ ತಪ್ಪಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಹೊಸದು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ ಇದ್ದದ್ದು ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಸುಖವೆಂಬುದು ಮರೀಚಿಕೆಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ. ಇದ್ದುದರಲ್ಲಿ ತೃಪ್ತಿಯಿಯಿಂದ ಸುಖಪಡುವವನಿಗೆ ಇಲ್ಲದುದರ ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲ. ಸುಖದ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲೇ ದುಃಖ ಅನುಭವಿಸುವ ಧನದಾಹಿಗೆ ಆ ಸುಖ ಎಲ್ಲಿಂದ ಬರಬೇಕು?

ಸುಭಾಷಿತ - ೩೫



ಪ್ರಿಯೋ ಭವತಿ ದಾನೇನ ಪ್ರಿಯವಾದೇನ ಚಾಪರಃ।ಮಂತ್ರತಂತ್ರಬಲೇನಾನ್ಯೋ ಯಃ ಪ್ರಿಯಃ ಪ್ರಿಯ ಏವ ಸಃ।।


ಪದಚ್ಛೇದ:

 ಪ್ರಿಯಃ ಭವತಿ ದಾನೇನ ಪ್ರಿಯವಾದೇನ ಚ ಅಪರಃ।   ಮಂತ್ರತಂತ್ರಬಲೇನ ಅನ್ಯಃ ಯಃ ಪ್ರಿಯಃ ಪ್ರಿಯಃ ಏವ ಸಃ॥


ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:

 ದಾನೇನ(ಕೊಡುವುದರಿಂದ)
 ಪ್ರಿಯಃ ಭವತಿ(ಪ್ರಿಯನಾಗುತ್ತಾನೆ)
 ಅಪರಃ(ಮತ್ತೊಬ್ಬ)
 ಪ್ರಿಯವಾದೇನ(ನಲ್ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡುವುದರಿಂದ)
 (ಪ್ರಿಯಃ ಭವತಿ - ಪ್ರಿಯನಾಗುತ್ತಾನೆ) ಮಂತ್ರತಂತ್ರಬಲೇನ(ಮಂತ್ರ ಉಪಾಯಾದಿಗಳ ಬಲದಿಂದ) ಅನ್ಯಃ(ಬೇರೊಬ್ಬ)
 (ಪ್ರಿಯಃ ಭವತಿ - ಪ್ರಿಯನಾಗುತ್ತಾನೆ)
 ಯಃ(ಯಾವನು)
 ಪ್ರಿಯಃ(ಪ್ರಿಯನೋ)
 ಸಃ (ಅವನು)
 ಪ್ರಿಯಃ ಏವ (ಪ್ರಿಯನೇ).



 ಭಾವಾರ್ಥ:


 ನೈಜಪ್ರೀತಿ ಎನ್ನುವುದು ಕೊಡು ಕೊಳ್ಳುವ ವಸ್ತು ಅಲ್ಲ. ಅದು ಅಂತರಾಳದ ಭಾವ. ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಬೇಕಿಲ್ಲ. ಕಾರ್ಯಕಾರಣದಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಶತ್ರುಮಿತ್ರಉದಾಸೀನಭಾವಗಳು ಸ್ಥಾಯೀ ಅಲ್ಲ. ಕಾರಣ ನಿವಾರಣೆ ಆದಾಗ ಆ ಭಾವವೂ ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಏನನ್ನೋ ಕೊಡುವುದರಿಂದ ಕೆಲವರು ಪ್ರಿಯರಾಗಬಹುದು. ಪ್ರೀತಿಯ ಮಾತಿನಿಂದ ಕೆಲವರು ಪ್ರೀತಿ ಗಳಿಸಿಯಾರು. ವಶೀಕರಣಾದಿ ಮಂತ್ರತಂತ್ರಗಳಿಂದಲೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪ್ರೀತಿ ಗಳಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಉಳಿಯಬೇಕಾದರೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕೊಡುತ್ತಾ ಪ್ರಿಯವಾದ ಮಾತು ಆಡುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ವಶೀಕರಣ ಮಾಡುತ್ತಾ ಇರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕಂದನಿಗೆ ಅಮ್ಮನಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮನಿಗೆ ಕಂದನಲ್ಲಿ ಉದಿಸಿದ ಪ್ರೀತಿ ಅದು ನಿಷ್ಕಾರಣ ನಿಷ್ಕಲಂಕ. ಅಮ್ಮ ಏನೋ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬರುವ ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲ ಅದು. ಹೊಡೆದರೂ ಬೈದರೂ ಅದು ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಮ್ಮನನ್ನೇ. ಆ ರೀತಿಯ ಹೃದಯದ ಅಂತರಾಳದ ಪ್ರೀತಿಯ ನಿಜವಾದ ಪ್ರೀತಿ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೩೪


ಕ್ಷೋಣೀಕೋಣಶತಾಂಶಪಾಲನಕಲಾದುರ್ವಾರಗರ್ವಾನಲ- ಕ್ಷುಭ್ಯತ್ಕ್ಷುದ್ರನರೇಂದ್ರಚಾರುರಚನಾಧನ್ನ್ಯಾನ್ನಮನ್ಯಾಮಹೇ।ದೇವಂಸೇವಿತುಮೇವ ನಿಶ್ಚಿನುಮಹೇ ಯೋಽಸೌ ದಯಾಲುಃ ಪರಾ।
ಧಾನಾಮುಷ್ಟಿಮುಚೇಕುಚೇಲಮುನಯೇ ದತ್ತೇ ಸ್ಮ ವಿತ್ತೇಶತಾಮ್।।
 (ವೈರಾಗ್ಯ ಪಂಚಕ )


ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:

 ಕ್ಷೋಣೀಕೋಣ(ಭೂಮಿಯ ಒಂದು ಮೂಲೆಯ)
ಶತಾಂಶ(ನೂರಕ್ಕೊಂದುಭಾಗದ)
ಪಾಲನಕಲಾ(ಪಾಲಿಸುವ ಕಲೆಯಿಂದಲೇ)
ದುರ್ವಾರಗರ್ವಾನಲಕ್ಷುಭ್ಯತ್(ತಡೆಯಲಾರದ ಗರ್ವವೆಂಬ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಕುದಿಯುತ್ತಿರುವ)
ಕ್ಷುದ್ರ ನರೇಂದ್ರ(ಕ್ಷುದ್ರರಾದ ರಾಜರ ಕುರಿತು)
ಚಾರುರಚನಾಧನ್ಯಾನ್(ಇತಿ)(ಸುಂದರಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಧನ್ಯರಾದೆವು ಎಂದು)
 ನ ಮನ್ಯಾಮಹೇ(ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ).
 ಯಃ(ಯಾರು)
ಧಾನಾಮುಷ್ಟಿಮುಚೇ(ಮುಷ್ಠಿಯಷ್ಟು ಧಾನ್ಯವನ್ನು ಕೊಟ್ಟ) ಕುಚೇಲಮುನಯೇ (ಸುದಾಮಾ ಮುನಿಗೆ)
 ವಿತ್ತೇಶತಾಂ ದತ್ತೇ(ಸಂಪತ್ತಿನ ಒಡತನವನ್ನು ನೀಡಿದ) ಪರಾ(ಪರಮಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ)
 ದಯಾಲುಃ ಅಸೌ (ಅಸ್ತಿ)
(ಆ ದಯಾಳುವಿದ್ದಾನೋ)
 ತಂ ದೇವಂ (ಆ ದೇವನನ್ನು)
ಸೇವಿತುಂ ಏವ(ಸೇವೆಮಾಡಲು ಮಾತ್ರ ) ನಿಶ್ಚಿನುಮಹೇ(ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ)



 ಭಾವಾರ್ಥ:


 ಅನಂತ ವಿಶ್ವ. ಅದರೊಳಗೆ ಅಸಂಖ್ಯ ಆಕಾಶಗಂಗೆಗಳು. ಒಂದೊಂದು ಆಕಾಶಗಂಗೆಯಲ್ಲೂ ಲೆಕ್ಕವೇ ಇಲ್ಲದಷ್ಟು ಸೂರ್ಯರು. ಅವರಲ್ಲೊಬ್ಬ ನಮಗೆಲ್ಲ ಗೊತ್ತಿರುವ ಸೂರ್ಯ. ಅವನ ಸುತ್ತ  ಭೂಮಿಗಿಂತ ಎಷ್ಟೋ ದೊಡ್ಡದಾದ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಗ್ರಹಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲೊಂದು ಭೂಮಿ.  ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಅರಸರಾಗಿ ಗರ್ವದಿಂದ ಬೀಗುವ ಅವರನ್ನು ಕುರಿತು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರೆ ಅವರು ಮಹಾಕವಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನೋ ಒಂದಷ್ಟು ಧನವನ್ನೋ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದು. ಅಷ್ಟರಿಂದಲೇ ಧನ್ಯರಾದೆವು ಎಂದುಕೊಳ್ಳುವವರು ಮಹಾತ್ಮರಲ್ಲ ಮೂರ್ಖರು. ಭಜಿಸಬೇಕಾದ್ದು ಕೀರ್ತಿಸಬೇಕಾದ್ದು ಈ ನಾಯಕರನ್ನಲ್ಲ. ವಿಶ್ವನಾಯಕನಾದ ಭಗವಂತನನ್ನು.
  ಹಿಂದಿಯಲ್ಲೊಂದು ಕಥೆಯಿದೆ.
 ಬಡವರಾದ ಬುದ್ಧಿ ಸುಬುದ್ದಿ ಎಂಬ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಬ್ಬರು ಸ್ನೇಹಿತರು. ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದ: ರಾಜನಾದ ಗೋಪಾಲನಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದರೆ ನಮ್ಮ ಬಡತನ ನೀಗೀತು.
ಸುಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದ: ನೀಡುವುದು ಬಿಡುವುದು ಭಗವಂತನಿಚ್ಛೆ. ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದ: ದೇಗಾ ತೋ ಗೋಪಾಲ್ ಕ್ಯಾ ಕರೇಗಾ ಕಪಾಲ್? ಗೋಪಾಲ ರಾಜ ಕೊಟ್ಟರೆ ಭಗವಂತ ಏನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ? ಕೊನೆಗೆ ಇಬ್ಬರೂ ರಾಜನ ಬಳಿ ಹೋಗಿ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ವಾದ ಮಂಡಿಸಿದರು. ಇಬ್ಬರ ವಾದವನ್ನೂ ಕೇಳಿದ ರಾಜ. ಬುದ್ಧಿಗೆ ಒಂದು ಕುಂಬಳಕಾಯಿಯನ್ನೂ ಸುಬುದ್ಧಿಗೆ ಒಂದು ಸೇರು ಅಕ್ಕಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಣವನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟು ಕಳುಹಿಸಿದ. ಬರುವಾಗ ಬೇಸರಗೊಂಡ ಬುದ್ಧಿ ಆ ಕುಂಬಳಕಾಯಿಯನ್ನು ಸುಬುದ್ಧಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಅವನ ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ತಾನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕುಂಬಳಕಾಯಿಯನ್ನು ಕೊರೆಯುವಾಗ ಸುಬುದ್ಧಿಗೆ ಅದರೊಳಗೆ ಗೋಪಾಲ ರಾಜ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಚಿನ್ನ ಸಿಕ್ಕಿತು. ದೇಗಾ ತೋ ಕಪಾಲ್ ಕ್ಯಾ ಕರೇಗಾ ಗೋಪಾಲ್!!!!
  ಮಾನವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಿಂದ ಏನೇನೋ ಏನೇನೋ ಸಾಧಿಸಿದರೂ ದೈವಸಂಕಲ್ಪದ ಮುಂದೆ ಅದು ಏನೇನೂ ಏನೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಸಾಧಿಸಿದೆ ಎಂಬ ಆ ಗರ್ವ ಸೂರ್ಯನ ಮುಂದೆ ಮಿಂಚು ಹುಳ ಬೀಗಿದಂತೆ. ಸುಖಾ ಸುಮ್ಮನೆ ತನ್ನ ಬೆನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ತಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಷ್ಟೇ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ವೇದಾಂತದೇಶಿಕರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ
 ದೇವಂ ಸೇವಿತುಮೇವ ನಿಶ್ಚಿನುಮಹೇ
 ಮುಷ್ಠಿ ಧಾನ್ಯಕ್ಕೆ ಕುಚೇಲನಿಗೆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಒಡೆತನವನ್ನೇ ಕೊಟ್ಟ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನೇ ಸೇವೆಮಾಡುತ್ತೇವೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಅನ್ಯರನ್ನಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ನಮ್ಮ ನಿರ್ಧಾರ.

ಸುಭಾಷಿತ ೩೩




ಶಿಲಂ ಕಿಮಲಂ ನ ಭವೇದನಲಮೌದರಂ ಬಾಧಿತುಮ್।
ಪಯಃ ಪ್ರಸೃತಿಪೂರಕಂ ಕಿಮು ನ ಧಾರಕಂ ಸಾರಸಮ್।ಅಯತ್ನಮಲಮಲ್ಲಕಂ ಪಥಿ ಪಟಚ್ಚರಂ ಕಚ್ಚರಂ।
ಭಜಂತಿ ವಿಬುಧಾ ಮುಧಾ ಹ್ಯಹಹ ಕುಕ್ಷಿತಃ ಕುಕ್ಷಿತಾಃ।।
(ವೈರಾಗ್ಯ ಪಂಚಕ)


ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:

 ಔದರಂ ಅನಲಂ(ಜಠರಾಗ್ನಿಯನ್ನು)
 ಬಾಧಿತುಂ (ತಡೆಯಲು)
 ಶಿಲಂ (ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವ ಧಾನ್ಯಗಳು)
 ಕಿಂ ನ ಅಲಮ್)(ಸಾಲದೇನು?) ಪ್ರಸೃತಿಪೂರಕಂ(ಬೊಗಸೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಸುವ)
 ಸಾರಸಂ ಪಯಃ (ಸರೋವರದ ನೀರು)
 ಕಿಮು ನ ಧಾರಕಮ್(ಜೀವಧಾರಣೆ ಮಾಡದೇನು?) ಪಥಿ(ದಾರಿಯಲ್ಲಿ)
 ಅಯತ್ನಂ(ಪ್ರಯತ್ನವಿಲ್ಲದೆ ಸಿಗುವ)
 ಕಚ್ಚರಂ ಪಟಚ್ಚರಂ(ಚಿಂದಿ ಬಟ್ಟೆಯು)
 ಮಲಮಲ್ಲಕಂ(ಮಾನ ಮುಚ್ಚಲು ಕೌಪೀನ)
 (ನ ಭವೇತ್ ಕಿಮ್? ಆಗದೇನು?)
 ಅಹಹ(ಅಯ್ಯೋ)
 ಕುಕ್ಷಿತಃ (ಕಠಿನವಾಗಿ ಬಾಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ)
 ವಿಬುಧಾಃ(ಪಂಡಿತರು)
 ಮುಧಾ(ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ)
 ಕುಕ್ಷಿತಃ(ಕೆಟ್ಟ ರಾಜರನ್ನು)
 ಭಜಂತಿ(ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ).



ಭಾವಾರ್ಥ:


  ಹೊಟ್ಟೆಯ ಹಸಿವನ್ನು ಹಿಂಗಿಸಲು ಎಷ್ಟು ತಾನೇ ಬೇಕು. ಕೊಯ್ಲಿನ ಬಳಿಕವೂ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವ ಧಾನ್ಯ ಸಾಕು ಉದರಂಭರಣಕ್ಕೆ! ಪೃಥ್ವೀಭೂತಾಂಶವಾದ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಧಾರಣೆಗೆ ಧಾರಣೆ ನೀರು ಬೇಕೇ ಬೇಕು ನಿಜ. ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ನೀರಿದ್ದರೂ ಪ್ರಾಣಧಾರಣೆಗೆ ಬೇಕಾಗಿರುವುದು ಬೊಗಸೆನೀರು ಮಾತ್ರ. ದಾರಿಸಾಗುವಾಗ ಸಿಗುವ ಚಿಂದಿ ಬಟ್ಟೆ ಸಾಕು ಮಾನ ಮುಚ್ಚುವ ಕೌಪೀನಕ್ಕೆ. ತೃಪ್ತಿ ಇದ್ದರೆ ಅದೇ ನಿಜವಾದ ಸುಖ. ಇರುವಷ್ಟು ಸಾಕು ಎನಿಸಿದರೆ ಅದು ತೃಪ್ತಿ. ಬೇಕು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಮಿತಿಯಿಲ್ಲ. ಒಂದಿದ್ದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಬೇಕು, ಇನ್ನೊಂದಿದ್ದರೆ ಮತ್ತೊಂದು ಬೇಕು. ಬೇಕುಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಕೊನೆಯಿಲ್ಲ. ಜೀವಾಧಾರಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಬೇಕೋ ಅಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಹೆಚ್ಚಿನದು ಬೇಡ ಎನ್ನುವುದೇ ಅಪರಿಗ್ರಹ. ಅದರಿಂದಲೇ ತೃಪ್ತಿ. ಯೋಗಿಯೋ ವಿರಾಗಿಯೋ ಆಗುವುದು ಲೌಕಿಕರೆಲ್ಲರಿಗೆ ಅಸಾಧ್ಯ. ಆದರೂ ಒಂದು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೇಕುಗಳಿಗೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕಲೇ ಬೇಕು. ಅತಿಯಾದ ಸಂಪಾದನೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬನ ಸೊತ್ತನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದಂತೆಯೇ. ಇದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಅರಿತಿದ್ದೂ ಹೊಟ್ಟೆಪಾಡಿಗಾಗಿ ಪಂಡಿತರು ರಾಜರ, ಶ್ರೀಮಂತರ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರಲ್ಲ ಅಯ್ಯೋ ಎನಿಸುತ್ತದೆ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೩೨

  ಅಕಾಮಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾ ಕಾಚಿದ್ದೃಶ್ಯತೇ ನೇಹ ಕರ್ಹಿಚಿತ್।
  ಯದ್ಯದ್ಧಿ ಕುರುತೇ ಜಂತುಸ್ತತ್ತತ್ಕಾಮಸ್ಯ ಚೇಷ್ಟಿತಮ್।।


 ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


 ಅಕಾಮಸ್ಯ(ಬಯಕೆಗಳಿಲ್ಲದವನ)
 ಕಾಚಿತ್ ಕ್ರಿಯಾ(ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯ)
 ಇಹ(ಇಲ್ಲಿ)
 ಕರ್ಹಿಚಿತ್(ಎಂದಿಗೂ)

 ನ ದೃಶ್ಯತೇ(ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ)
 ಜಂತುಃ (ಜೀವಿಯು)
 ಯತ್ ಯತ್ ಹಿ ಕುರುತೇ(ಏನೇನೆಲ್ಲ ಮಾಡುತ್ತದೋ)
 ತತ್ ತತ್(ಅದೆಲ್ಲವೂ)
 ಕಾಮಸ್ಯ (ಬಯಕೆಯ)
 ಚೇಷ್ಟಿತಮ್(ಚೇಷ್ಟೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ)




ಭಾವಾರ್ಥ:

ಕಾಮ ಎಂದರೆ ಬಯಕೆ. ಬಯಕೆಯಿಲ್ಲದ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಕಾರ್ಯವನ್ನೂ ಯಾವ ಜಂತುವೂ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಹುಟ್ದಿದ ಕೂಡಲೇ ಹಸಿವನ್ನು ಹಿಂಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಳುವಲ್ಲಿಂದಾರಂಭಿಸಿ ಸಾಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಮೋಕ್ಷಕ್ಕಾಗಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ನೆನೆಯುವ ವರೆಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೂ ಕಾರಣ ಬಯಕೆಯೇ. ನಿವೃತ್ತಿಮಾರ್ಗಿಗಳಾದ ಶುಕ, ಜಡಭರತರಂತಹ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳೂ ಬಯಕೆಯುಳ್ಳವರೇ. ಸಾಧನೆಗೆ ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಕಲ್ಪ ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಜಡತ್ವವು ತಾನೇ ತಾನಾಗಿ ಮೆರೆಯುವುದು. ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಮಾರ್ಗದ ಕಾಮನೆ ಬಂಧನಕ್ಕಾಗಿ ಕಾರಣ. ಸ್ವಾರ್ಥರೂಪದ ಲೌಕಿಕ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಬದಿಗೊತ್ತಿ ಪರಾರ್ಥವಾದ ಲೋಕಹಿತಕಾರಕವಾದ ನಿವೃತ್ತಿಮಾರ್ಗದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದಾಗ ಆ ಕಾಮನೆ ಸಾಧುವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಧುವಾದ ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಸತ್ಸಂಕಲ್ಪದಿಂದ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಹಿತ. ರಾವಣನಂತೆ ಸಾಧುವಲ್ಲದ ಬಯಕೆ ಹೊಂದಿ ಅದರ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ದುರ್ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ತನಗೂ ಹಾನಿ ಲೋಕಕ್ಕೂ ಹಾನಿ. ಕಾಮ ಎಂದೂ ಅಹಿತವಲ್ಲ. ಹಿಡಿತವಲ್ಲದ ಬಯಕೆ ಮಾತ್ರ ಅರಿಷಡ್ವರ್ಗಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ಕಾಮ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೩೧


ಅರ್ಚಕಸ್ಯ ಪ್ರಭಾವೇನ ಶಿಲಾ ಭವತಿ ಶಂಕರಃ।
ಅಭಿರೂಪ್ಯಾಚ್ಚ ಮೂರ್ತೀನಾಂ ದೇವಃ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಮೃಚ್ಛತಿ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

 ಅರ್ಚಕಸ್ಯ(ಪೂಜಿಸುವವನ)
 ಪ್ರಭಾವೇನ(ಪ್ರಭಾವದಿಂದ)
 ಶಿಲಾ(ಶಿಲೆಯು)
 ಶಂಕರಃ ಭವತಿ(ದೇವರಾಗುತ್ತದೆ)
 ಮೂರ್ತೀನಾಂ (ಮೂರ್ತಿಗಳ)(ಲ್ಲಿ) ಅಭಿರೂಪ್ಯಾತ್(ರೂಪದರ್ಶನದಿಂದ)
 (ತತ್ರ/ಅಲ್ಲಿ)
 ದೇವಃ(ದೇವರು)
 ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಂ(ಸಾನ್ನಿಧ್ಯವನ್ನು)
 ಋಚ್ಛತಿ(ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ)


ಭಾವಾರ್ಥ:

 ಅರ್ಚಿಸುವವನ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಕಲ್ಲೂ ಕೂಡಾ ದೇವತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಆ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ, ಕಲ್ಲಿನ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ದೇವರನ್ನು ಭಾವಿಸಿದಾಗ ಭಗವಂತನ ಅಲ್ಲಿ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. ಅದು ಕಲ್ಲು ಎಂಬ ಭಾವ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಕೇವಲ ಕಲ್ಲಾಗಿಯೇ ಉಳಿದೀತು.
 ಅರಣಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿ ಇರುವುದು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸದು. ಅರಿತವನಷ್ಟೇ ಅದನ್ನು ಕಾಣಬಲ್ಲ, ಅದರಿಂದ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಲ್ಲ. ಉಳಿದವರಿಗೆ ಅದು ಕೇವಲ ಮರದ ಕೊರಡು. ಅದೇ ರೀತಿ ಭಗವಂತನ ರೂಪ ಮೊದಲು ಮನದಲ್ಲಿ ಉದಿಸಬೇಕು. ಆ ರೂಪವನ್ನು ಆ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬೇಕು,ಅಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕು. ಆಗ ಭಗವಂತನ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯ ಅಲ್ಲಿ ಆಗುವುದು. ತನ್ನಲ್ಲೇ, ತನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಇಲ್ಲದಿರುವುದನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ಕಾಣಲು ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ? ಆದ್ದರಿಂದ ಅರ್ಚಿಸುವವನ ಭಾವ ಪ್ರಕರ್ಷವಾಗಿ ಹೊಮ್ಮಿ ಆ ಭಾವ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗ ಆ ಶಿಲೆಯೇ ಶಂಕರನಾಗಿ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತದೆ.


ಅವರವರ ಭಾವಕ್ಕೆ ಅವರವರ ಬಕುತಿಗೆ ಅವರವರ ತೆರನಾಗಿ ಇರುತಿಹನು ಶಿವಯೋಗಿ

ಸುಭಾಷಿತ ೩೦




ಪಠತೋ ನಾಸ್ತಿ ಮೂರ್ಖತ್ವಂ ಜಪತೋ ನಾಸ್ತಿ ಪಾತಕಮ್।ಮೌನಿನಃ ಕಲಹೋ ನಾಸ್ತಿ ನ ಭಯಂ ಚಾಸ್ತಿ ಜಾಗ್ರತಃ।।



ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:



 ಪಠತಃ(ಓದುವವನಿಗೆ)
 ಮೂರ್ಖತ್ವಂ ನ ಅಸ್ತಿ (ಮೂರ್ಖತನವಿಲ್ಲ)   ಜಪತಃ(ಜಪಿಸುವವನಿಗೆ)
 ಪಾತಕಂ ನ ಅಸ್ತಿ(ಪಾಪವಿಲ್ಲ)
 ಮೌನಿನಃ (ಮೌನದಿಂದ ಇರುವವನಿಗೆ)
 ಕಲಹಃ ನ ಅಸ್ತಿ(ಜಗಳವಿಲ್ಲ)
 ಜಾಗ್ರತಃ ಚ(ಮತ್ತು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಇರುವವನಿಗೆ) ಭಯಂ ನ ಅಸ್ತಿ(ಭಯವಿಲ್ಲ)


ಭಾವಾರ್ಥ:


ಸದಾ ಓದುತ್ತಾ ಇರುವುದರಿಂದ ಮೂರ್ಖತನ ದೂರವಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವರನಾಮಜಪದಿಂದ ಪಾಪವು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡದೆ ಇರುವುದರಿಂದ ಜಗಳವು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸದಾ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಿ ಯೋಚಿಸಿ ಕಾರ್ಯವೆಸಗಿದರೆ ಭಯವೆಂಬುದಿಲ್ಲ.

    ಸುಭಾಷಿತ - ೨೯


 ವಿಧೌ ವಿರುದ್ಧೇ ನ ಪಯಃ ಪಯೋನಿಧೌ।
 ಸುಧೌಘಸಿಂಧೌ ನ ಸುಧಾ ಸುಧಾಕರೇ।।
 ನ ವಾಂಛಿತಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ಕಲ್ಪಪಾದಪೇ।
 ನ ಹೇಮ ಹೇಮಪ್ರಭವೇ ಗಿರಾವಪಿ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

 ವಿಧೌ ವಿರುದ್ಧೇ (ಸತಿ)(ವಿಧಿಯು ತಿರುಗಿಬಿದ್ದರೆ) ಪಯೋನಿಧೌ(ಅಪಿ)(ಸಮುದ್ರದಲ್ಲೂ)
 ನ ಪಯಃ(ನೀರಿರದು).
 ಸುಧೌಘಸಿಂಧೌ(ಅಮೃತಪ್ರವಾಹದ ಸಾಗರವೇ ಆದ)
 ಸುಧಾಕರೇ (ಚಂದ್ರನಲ್ಲೂ)
 ನ ಸುಧಾ(ಅಮೃತವಿರದು)
 ಕಲ್ಪಪಾದಪೇ(ಅಪಿ)(ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷದಲ್ಲೂ)   ವಾಂಛಿತಂ(ಇಷ್ಟಪಟ್ಟದ್ದನ್ನು)
 ನ ಸಿಧ್ಯತಿ(ಪಡೆಯಲಾಗದು)
 ಹೇಮಪ್ರಭವೇ(ಬಂಗಾರವನ್ನು ಸುರಿಸುವ)
 ಗಿರೌ ಅಪಿ(ಪರ್ವತದಲ್ಲೂ)
 ನ ಹೇಮ (ಲಭತೇ)(ಬಂಗಾರವನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗದು)


ಭಾವಾರ್ಥ:

 ವಿಧಿಲಿಖಿತವನ್ನು ಬದಲಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ಪಾಪಿ ಹೋದಲ್ಲಿ ಮೊಣಕಾಲು ನೀರು ಎಂಬ ಗಾದೆಯಿದೆ. ವಿಧಿ ತಿರುಗಿ ಬಿದ್ದರೆ ಸಮುದ್ರವೂ ಆರಿಹೋದೀತು. ಸುಧಾಮಯನೂ ಅಮೃತಾತ್ಮಕನೂ ಆದ ಚಂದ್ರನಲ್ಲೂ ಅಮೃತ ಸಿಗದು. ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವನ್ನೇ ಬೇಡಿದರೂ ಬೇಕಾದ್ದು ಸಿಗದು. ಸ್ವರ್ಣಪರ್ವತಕ್ಕೇ ಹೋದರೂ ತುಂಡು ಚಿನ್ನವೂ ಸಿಗಲಾರದು. ಇರುವುದೆಲ್ಲವ ಬಿಟ್ಟು ಇರದುದರೆಡೆಗೆ ತುಡಿಯುವ ಬದಲು ಸಲ್ಲದ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ತೊರೆದು ಹಾಸಿಗೆ ಇದ್ದಷ್ಟು ಕಾಲು ಚಾಚಿ ನೆಮ್ಮದಿಯಿಂದ ಇರುವುದು ಲೇಸು.

ಸುಭಾಷಿತ - ೨೮


ಉಪಕರ್ತುಂ ಯಥಾ ಸ್ವಲ್ಪಃ ಸಮರ್ಥೋ ನ ತಥಾ ಮಹಾನ್।ಪ್ರಾಯಃ ಕೂಪಸ್ತೃಷಾಂ ಹಂತಿ ಸತತಂ ನ ತು ವಾರಿಧಿಃ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

ಸ್ವಲ್ಪಃ (ಸಣ್ಣವನು)
 ಯಥಾ(ಹೇಗೆ)
 ಉಪಕರ್ತುಂ (ಉಪಕಾರಮಾಡಲು) ಸಮರ್ಥಃ(ಸಮರ್ಥನೋ)
 ತಥಾ(ಹಾಗೆ)
 ಮಹಾನ್(ದೊಡ್ಡವನು)
 ನ ಸಮರ್ಥಃ(ಸಮರ್ಥನಲ್ಲ)
 ಪ್ರಾಯಃ(ಬಹುಶಃ)
 ಸತತಂ(ಯಾವಾಗಲೂ)
 ಕೂಪಂ (ಬಾವಿಯು)
 ತೃಷಾಂ(ಬಾಯಾರಿಕೆಯನ್ನು)
 ಹಂತಿ (ನಾಶಮಾಡುತ್ತದೆ)
 ವಾರಿಧಿಃ(ಸಮುದ್ರವು)
 ನ (ಹಂತಿ )(ನಾಶಮಾಡದು)


 ಭಾವಾರ್ಥ:

 ಸಣ್ಣವರು ಮಾಡುವ ಉಪಕಾರವನ್ನು ದೊಡ್ಡವರು ಮಾಡಲಾರರು. ಸಮುದ್ರವು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರಬಹುದು ಆದರೆ ಬಾಯಾರಿಕೆ ಹಿಂಗಿಸಲು ಬಾವಿಯ ನೀರೇ ಆಗಬೇಕಷ್ಟೇ!!    ದೊಡ್ಡದೆಂದು ಪುರಸ್ಕಾರವೂ ಬೇಡ. ಚಿಕ್ಕದೆಂದು ತಿರಸ್ಕಾರವೂ ಬೇಡ. ದೊಡ್ಡವರೆಲ್ಲ ಜಾಣರೂ ಅಲ್ಲ. ಚಿಕ್ಕವರೆಲ್ಲ ಕೋಣರೂ ಅಲ್ಲ . ಈಟಿಯೋ ಭರ್ಚಿಯೋ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರಬಹುದು.ಬಟ್ಟೆ ಹೊಲಿಯಲು ಸೂಜಿಯೇ ಆಗಬೇಕು. ಸಣ್ಣವನು ಅರಿಯದವನು ಎಂಬ ಕೀಳರಿಮೆ ಎಂದಿಗೂ ಬೇಡ. ಒಂದಲ್ಲಾ ಒಂದು ದಿನ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ನನ್ನ ಉಪಯೋಗ ಇದ್ದೇ ಇದೆ ಅಥವಾ ಒಂದಲ್ಲಾ ಒಂದು ದಿನ ನಾನೇನಾದರೂ ಸಾಧಿಸಬಲ್ಲೆ ಎಂಬ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಎಷ್ಟು ಸಣ್ಣವನನ್ನೂ ಅತಿಪ್ರಬಲನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡೀತು.

 ಸುಭಾಷಿತ ೨೭:


 ಮಹಾನುಭಾವಸಂಸರ್ಗಃ ಕಸ್ಯ ನೋನ್ನತಿಕಾರಕಃ।
 ರಥ್ಯಾಂಬು ಜಾಹ್ನವೀಸಂಗಾತ್ ತ್ರಿದಶೈರಪಿ ವಂದ್ಯತೇ॥


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

 ಮಹಾನುಭಾವಸಂಸರ್ಗಃ(ಮಹಾನುಭಾವರ ಸಹವಾಸವು)       ಕಸ್ಯ (ಯಾರಿಗೆ ತಾನೇ)
 ನ ಉನ್ನತಿಕಾರಕಃ(ಶ್ರೇಯಸ್ಕರವಲ್ಲ?)
 ರಥ್ಯಾಂಬು(ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹರಿವ ನೀರು)   ಜಾಹ್ನವೀಸಂಗಾತ್(ಗಂಗೆಯ ಸಂಗಮದಿಂದ)
 ತ್ರಿದಶೈಃ ಅಪಿ (ದೇವತೆಗಳಿಂದಲೂ)
 ವಂದ್ಯತೇ(ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ)



 ಭಾವಾರ್ಥ:


  ಮಹಾನುಭಾವರ ಸಂಗದಿಂದ ಕೇಡೆಂಬುದು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ. ಎಂತಹ ಪಾಪಿಯೇ ಆದರೂ ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸಾಧುಜನರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದರೆ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಪರಿಶುದ್ಧನಾಗುವನು. ಕಾಡ ಬೇಡನಾದ ರತ್ನಾಕರನೂ ಆದಿಕವಿ ಆದುದು ನಾರದರ ಸಂಸರ್ಗದಿಂದ!

  ರಸ್ತೆಬದಿಯ ಗಟಾರದ ನೀರೂ ಸಹ ಗಂಗಾನದಿಯನ್ನು ಸೇರಿದಾಗ ಪೂಜ್ಯರಾದ ದೇವತೆಗಳಿಂದಲೂ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹೂವಿನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದಾಗ ದಾರವೂ ದೇವರ ಮುಡಿಯೇರುತ್ತದೆ.

   ಸಜ್ಜನರ ಸ್ವಭಾವವೇ ಹಾಗೆ. ಮೇಲುಕೀಳೆಂಬ ಭಾವವಿಲ್ಲದೆ ಬಳಿಬಂದ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಉದ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬೊಗಸೆಯಲ್ಲಿನ ಹೂವು ಎಡಗೈ ಬಲಗೈ ಎಂದು ಭಾವಿಸದೇ ಎರಡೂ ಕೈಗಳನ್ನು ಏಕರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಮಳಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೨೬


ಪ್ರತ್ಯಹಂ ಪ್ರತ್ಯವೇಕ್ಷೇತ ನರಶ್ಚರಿತಮಾತ್ಮನ:।
 ಕಿಂ ನು ಮೇ ಪಶುಭಿಸ್ತುಲ್ಯಂ ಕಿಂ ಸತ್ಪುರುಷೈರಿತಿ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

ಮೇ ಚರಿತಂ(ನನ್ನ ನಡತೆಯು) ಪಶುಭಿಃ ತುಲ್ಯಂ ಕಿಂ(ಪಶುಗಳಂತೆ ಇತ್ತೇ) ಕಿಂ ಸತ್ಪುರುಷೈಃ (ತುಲ್ಯಂ)(ಸತ್ಪುರುಷರಂತೆ ಇತ್ತೇ) ಇತಿ(ಎಂದು) ನರಃ(ಮನುಷ್ಯನು) ಪ್ರತ್ಯಹಂ(ಪ್ರತಿದಿನವೂ) ಆತ್ಮನಃ(ತನ್ನ) ಚರಿತಂ(ನಡತೆಯನ್ನು) ಪ್ರತ್ಯವೇಕ್ಷೇತ(ವಿವೇಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು)।


ಭಾವಾರ್ಥ:

ಪ್ರತಿದಿನವೂ ರಾತ್ರಿ ಮಲಗುವ ಮುನ್ನ ನಮ್ಮ ದಿನಚರಿಯನ್ನೊಮ್ಮೆ ಅವಲೋಕಿಸಬೇಕು. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ ತಾವು ಮಾಡಿದ್ದೇ ಸರಿ ಎನಿಸುವುದು ಸಹಜವೇ. ಅಹಂಭಾವವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ವಿಚಾರಮಾಡಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಗುಣದೋಷಗಳು ನಿಚ್ಚಳವಾಗಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂತರ್ಮುಖಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ವರ್ತನೆ ಸರಿಯೇ? ನಾಲ್ಕು ಜನ ಮೆಚ್ಚುವಂತೆ ನಡೆದುಕೊಂಡಿರುವೆನೇ?ಎಂದು ವಿಮರ್ಶಿಸದರೆ ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿಯೇ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ದುಗುಡ ದೂರವಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ನೆಮ್ಮದಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಮರುದಿನದ ವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ತಾನಾಗಿಯೇ ಬದಲಾವಣೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ.

 ಸುಭಾಷಿತ ೨೫

 ಹೀಯತೇ ಹಿ ಮತಿಸ್ತಾತ ಹೀನೈಃ ಸಹ ಸಮಾಗಮಾತ್।
 ಸಮೈಶ್ಚ ಸಮತಾಮೇತಿ ವಿಶಿಷ್ಟೈಶ್ಚ ವಿಶಿಷ್ಟತಾಮ್॥


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


 ತಾತ(ಅಪ್ಪಾ!, ಮಗೂ!)
 ಹೀನೈಃ ಸಹ (ಹೀನರೊಂದಿಗೆ)   ಸಮಾಗಮಾತ್(ಸೇರುವುದರಿಂದ)
 ಮನಃ (ಮನಸ್ಸು)
 ಹೀಯತೇ(ದೂಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ)
 ಸಮೈಃ (ಸಮಾನರೊಂದಿಗೆ ಸೇರುವುದರಿಂದ)
 ಸಮತಾಮ್ ಏತಿ(ಸಮತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ)
 ಚ(ಮತ್ತು)
 ವಿಶಿಷ್ಟೈಃ (ವಿಶಿಷ್ಟರೊಂದಿಗೆ ಸೇರುವುದರಿಂದ )
 ವಿಶಿಷ್ಟತಾಮ್ ಏತಿ(ವಿಶಿಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ.)


. ಭಾವಾರ್ಥ:


 ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಆಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದರೆ ಅದು ಅವನ ಸ್ವಭಾವವೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದೇನೂ ಇಲ್ಲ. ಕೆಟ್ಟವರ ಸಹವಾಸದಿಂದಲೂ ಆಗಿರಬಹುದು.

 ಬೇಡನ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗಿಳಿ ಯಾರನ್ನಾದರೂ ಕಂಡೊಡನೇ ಹೊಡಿ ಬಡಿ ಕೊಲ್ಲು ಎನ್ನುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ದಿನ ಬೆಳಗಾದರೆ ಅದು ಆ ಮಾತುಗಳನ್ನೇ ಕೇಳುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಬೇಡರ ಸಹವಾಸ ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಸಂತನ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗಿಳಿ ಮನೆಗೆ ಬಂದವರನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿ ನಲ್ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಅದು ಸಂತನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಸಂಸ್ಕಾರ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.
      ಮಸಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದರೆ ಕೈ ಕಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ, ಆ ಕೈಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಗ ಅದೂ ಕಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಮಾರ್ಜಕವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದರೆ ಕೈ ಶುಭ್ರವಾಗುತ್ತದೆ, ಆ ಕೈಯಿಂದ ಕೊಳೆಯಾದ ಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿದಾಗ ಪಾತ್ರೆಯೂ ಶುಭ್ರವಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಹೀನಸಹವಾಸದಿಂದ ತಾನೂ ಕೆಡುವುದಲ್ಲದೆ ಇತರರನ್ನೂ ಕೆಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ದೀಪದಿಂದ ದೀಪ ಬೆಳಗುವಂತೆ ಸತ್ಸಂಗದಿಂದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಒಳಿತು ಹರಡುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಸಜ್ಜನ ಸಹವಾಸಕ್ಕೂ ದುರ್ಜನ ಸಹವಾಸಕ್ಕೂ ಇರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸ.

 ದುರ್ಜನರ ಸಹವಾಸ ಒಮ್ಮೆಗೆ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನ ಎನಿಸಬಹುದು ಆದರೆ ಪರಿಣಾಮದಲ್ಲಿ ಖಂಡಿತಾ ಸುಖ ಸಿಗದು. ಅಪರಾಧ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ ಅಪರಾಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದವರಿಗೂ ಶಿಕ್ಷೆ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟದ್ದೇ. ಸಜ್ಜನರ ನಡೆ ಅನುಸರಿಸಲು ಕಠಿಣವಾದರೂ ಪರಿಣಾಮದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತಿಕಾರಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

   ಹೀನರ ಸಹವಾಸದಿಂದ ಮನಸ್ಸು ಹೀನವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಧ್ಯಮರ ಸಹವಾಸದಿಂದ ಮನಸ್ಸು ಹಾಳಾಗಲಾರದು ಆದರೆ ಉನ್ನತಿಯನ್ನೂ ಹೊಂದಲಾರದು. ಆದರೆ ಸಂತರ ಸಹವಾಸ ಸದಾ ಶ್ರೇಯಸ್ಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

 ಸುಭಾಷಿತ ೨೪


ಪರನಿಂದಾಸು ಪಾಂಡಿತ್ಯಂ ಸ್ವೇಷು ಕಾರ್ಯೇಷ್ವನುದ್ಯಮಃ।   ಪ್ರದ್ವೇಷಶ್ಚ ಗುಣಜ್ಞೇಷು ಪಂಥಾನೋ ಹ್ಯಾಪದಾಂ ತ್ರಯಃ॥

    ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


 ಪರನಿಂದಾಸು (ಇತರರನ್ನು ದೂರುವುದರಲ್ಲಿ)
 ಪಾಂಡಿತ್ಯಂ (ನಿಪುಣನಾಗಿರುವುದು)
 ಸ್ವೇಷು ಕಾರ್ಯೇಷು (ತನ್ನ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ)   ಅನುದ್ಯಮಃ(ತೊಡಗದಿರುವುದು)
 ಗುಣಜ್ಞೇಷು(ಜ್ಞಾನಿಗಳಲ್ಲಿ)
 ಪ್ರದ್ವೇಷಃ(ಅತಿ ದ್ವೇಷ ಹೊಂದಿರುವುದು)
 (ಏತೇ) ತ್ರಯಃ(ಈ ಮೂರು)
 ಆಪದಾಂ ಪಂಥಾನಃ(ಆಪತ್ತುಗಳಿಗೆ ದಾರಿಗಳು)


 ಭಾವಾರ್ಥ:

 ಇತರರು ಮಾಡುವ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಬೇಕು. ಅಷ್ಟು ಮಾಡುವ ಮನಸ್ಸಿಲ್ದಿದ್ದರೆ ಸುಮ್ಮನಾದರೂ ಇರಬೇಕು. ಅದು ಬಿಟ್ಟು ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ದೋಷ ಹುಡುಕುತ್ತಾ ನಿಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ನಿಂದಿಸುವವನಿಗೂ ನೆಮ್ಮದಿ ಇಲ್ಲ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವನಿಗೂ ನೆಮ್ಮದಿ ಇಲ್ಲ. ಲೋಕಕ್ಕಂತೂ ನಿಜಕ್ಕೂ ಹಾನಿಯೇ. ಹಾಗೆ ನಿಂದಿಸುವವರು ಛಿದ್ರಾನ್ವೇಷಿಗಳು. ಒಳ್ಳೆಯ ಗುಣಗಳು ಅವರಿಗೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಕಂಡರೂ ಗುರುತಿಸಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಸೂಚಿಸುವ ಗುಣ ಅವರಲ್ಲಿಲ್ಲ. ತಾವಾಗಿ ಮಾಡಲಾರರು, ಇತರರನ್ನು ಮಾಡಲೂ ಬಿಡಲಾರರು. ಸಜ್ಜನರರ ಸದ್ಗುಣಗಳನ್ನು ಕಂಡರೆ ಮತ್ಸರ, ದ್ವೇಷ! ತನಗೇನೂ ಲಾಭವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅವರನ್ನು ತುಚ್ಛೀಕರಿಸಿ ಅವಮಾನಿಸಿ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಿಷಬೀಜ ಬಿತ್ತುವುದರಲ್ಲೇ ಏನೋ ಒಂದು ಆನಂದ ಅವರಿಗೆ. ಯಾರು ಏನೇ ಮಾಡಿದರೂ ಅದರಲ್ಲೊಂದು ಕೊರತೆ ಅವರಿಗೆ ಕಾಣಿಸುವುದು. ಅವರನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸುವುದು, ಅವರ ಬಾಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ತಾನು ಮಾಡದಿರುವುದು, ಮಾಡುವವನನ್ನು ನಿಂದಿಸುವುದು ಸಜ್ಜನರನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುವುದು ಈ ಮೂರೂ ಗುಣಗಳೂ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿಯೂ ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿಯೂ ಆಪತ್ತಿಗೆ ದಾರಿಗಳು.

ಸುಭಾಷಿತ ೨೩


ತಮಃ ಪರಿವೃತಂ ವೇಶ್ಮ ಯಥಾ ದೀಪೇನ ದೀಪ್ಯತೇ।
ತಥಾ ಬುದ್ಧಿಪ್ರದೀಪೇನ ಶಕ್ಯ ಆತ್ಮಾ ನಿರೀಕ್ಷಿತುಮ್॥


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


 ತಮಃಪರಿವೃತಂ(ಕತ್ತಲಿನಿಂದ ಆವೃತವಾದ)
ವೇಶ್ಮ(ಮನೆಯು)
ದೀಪೇನ (ದೀಪದಿಂದ)
ದೀಪ್ಯತೇ(ಬೆಳಗಲ್ಪಡುತ್ತದೆ)
 ತಥಾ (ಹಾಗೆಯೇ)
 ಬುದ್ಧಿಪ್ರದೀಪೇನ(ಬುದ್ಧಿಯೆಂಬ ದೀಪದಿಂದ )
 ಆತ್ಮಾ ನಿರೀಕ್ಷತುಂ(ಆತ್ಮನಿರೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಲು)
 ಶಕ್ಯಃ(ಸಾಧ್ಯವಿದೆ)


  ಭಾವಾರ್ಥ:

ಕತ್ತಲು ಎಷ್ಟು ಗಾಢವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಣ್ಣದೊಂದು ದೀಪವು ಅದನ್ನು ಹೊಡೆದೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ದೀಪದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ದೀಪವನ್ನು ಉರಿಸುತ್ತಾ ಕತ್ತಲಾವರಿಸಿದ ಇಡೀ ಮನೆಯನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಿ ಬಿಡಬಹುದು. ಮೊದಲು ಕಿಡಿಯಿಂದ ದೀಪಬೆಳಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಬೇಕು. ದೀಪವಿದ್ದರೆ ಕತ್ತಲು ಎಷ್ಟಿದ್ದರೂ ಗುರಿ ತಲುಪುವುದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಅಡ್ಡಿ ಇಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ಗುರುಭಕ್ತಿಗಳೆಂಬ ಎಣ್ಣೆ ಬತ್ತಿಗಳಿಂದ ಬುದ್ಧಿಯೆಂಬ ದೀಪವನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಿ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ಮನಸ್ಸಿನ ಅಂಧಕಾರವನ್ನು ತೊಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯ, ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವೂ ಸಾಧ್ಯ.

ಸುಭಾಷಿತ  ೨೨


ಗತೇಽಪಿ ವಯಸಿ ಗ್ರಾಹ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಬುಧೈಃ।
ಯದಿ ವಾ ನ ಫಲದಾ ಸ್ಯಾತ್ಸುಲಭಾ ಸ್ಯಾದನ್ಯಜನ್ಮನಿ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

 ವಯಸಿ ಗತೇ ಅಪಿ(ಪ್ರಾಯಶಃ ಸಂದಿದ್ದರೂ)
 ಬುಧೈಃ(ಬುದ್ಧಿವಂತರಿಂದ)
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ(ಸರ್ವಥಾ))
 ವಿದ್ಯಾ ಗ್ರಾಹ್ಯಾ(ವಿದ್ಯೆಯು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು)
 ಯದಿ ವಾ (ಅದ್ಯ) ನ ಫಲದಾ ಸ್ಯಾತ್(ಒಂದು ವೇಳೆ ಇಂದು ಫಲಸಿಗೇಹೋದರೂ)
 ಅನ್ಯ ಜನ್ಮನಿ(ಅನ್ಯ ಜನ್ಮನಿ(ಮುಂದಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ)
 ಸುಲಭಾ ಸ್ಯಾತ್। (ಸುಲಭವಾದೀತು)



ಭಾವಾರ್ಥ:*

ವಿದ್ಯೆಯು ಕಲಿತು ಮುಗಿಯುವಂಥದ್ದಲ್ಲ. ಮದಿವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ ಅಧ್ಯಯನ ಅಥವಾ ಹೊಸ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯುವ ಆತುರ ಇರುವವನು ಪ್ರಾಜ್ಞ. ಇನ್ನು ಈ ಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ನಾನೇಕೆ ಕಲಿಯಲಿ? ಸುಮ್ಮನೆ ವಯಸ್ಸಾದ ಮೇಲೆ ಓದು ವ್ಯರ್ಥ ಎಂಬ ಭಾವನೆ ತಪ್ಪು. ಕಲಿತುದು ಈ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಾರದಿದ್ದರೂ ಜನ್ಮಾಂತರದಲ್ಲಿ ಖಂಡಿತಾ ಪ್ರಯೋಜನವಾದೀತು. ವೃದ್ಧಾಪ್ಯ ಶರೀರಕ್ಕೇ ಹೊರತು ಆತ್ಮಕ್ಕಲ್ಲ.
 ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಹೇಳುವಂತೆ
 ತತ್ರ ತಂ ಬುದ್ಧಿಸಂಯೋಗಂ ಲಭತೇ ಪೌರ್ವದೇಹಿಕಮ್। ಪೂರ್ವದೇಹದ ಬುದ್ಧಿಸಂಯೋಗ ಮತ್ತಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಆಗಿಯೇ ಆಗುವುದು. ಸರಿಯಾಗಿ ಮತನಾಡಲೂ ಅರಿಯದ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲೂ ನಮ್ಮ ಕಲ್ಪನೆಗೂ ಮೀರಿದ ಪ್ರತಿಭೆ ಇರುವುದನ್ನು  ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಕಾರಣ ಪೌರ್ವದೇಹಿಕ ಬುದ್ಧಿಸಂಯೋಗವೇ. ಆದ ಕಾರಣ ಕೊನೆಯ ಉಸಿರಿನ ವರೆಗೂ ವಿದ್ಯೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲೇ ಬೇಕು.

ಸುಭಾಷಿತ - ೨೧


ನ ಕಶ್ಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿನ್ಮಿತ್ತ್ರಂ ನ ಕಶ್ಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿದ್ರಿಪುಃ।
ಸ್ವಭಾವೇನ ಹಿ ಮಿತ್ರಾಣಿ ಜಾಯಂತೇ ರಿಪವಸ್ತಥಾ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ :


ಕಶ್ಚಿತ್ (ಯಾರೂ)
ಕಸ್ಯಚಿತ್ (ಯಾರಿಗೂ)
ನ ಮಿತ್ರಮ್(ಗೆಳೆಯನಲ್ಲ)
 ಕಶ್ಚಿತ್ (ಯಾರೂ)
 ಕಸ್ಯಚಿತ್ (ಯಾರಿಗೂ)
 ನ ರಿಪುಃ (ಶತ್ರುವಲ್ಲ)
 ಸ್ವಭಾವೇನ ಹಿ (ಸ್ವಭಾವದಿಂದಲೇ)
 ಮಿತ್ರಾಣಿ (ಗೆಳೆಯರು)
 ತಥಾ (ಹಾಗೂ)
 ರಿಪವಃ (ಶತ್ರುಗಳು)
 ಜಾಯಂತೇ (ಆಗುತ್ತಾರೆ)



 ಭಾವಾರ್ಥ:

ಹುಟ್ಟುತ್ತಲೇ ಯಾರಿಗೂ ಯಾರಲ್ಲೂ ಮಿತ್ರತ್ವವೋ ಶತ್ರುತ್ವವೋ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.  ಅವರವರ ಸ್ವಭಾವ ಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳೋ ಮಿತ್ರರೋ ಉಂಟಾಗುತ್ತಾರೆ. ಸಮಾನಗುಣವಿದ್ದಾಗ ಮಿತ್ರರಾಗುತ್ತಾರೆ. ವಿರುದ್ಧವಾದಾಗ ಶತ್ರುಭಾವ. ಶತ್ರುನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದಷ್ಟೂ ಅದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಹೋಗುವುದು.
 ಬೆಂಕಿಗೆ ತುಪ್ಪವೆರೆದಂತೆ ಮತ್ತೂ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತಲೇ ಹೋಗುವುದು. ಊರಿನಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಲನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹುಡಿಮಾಡುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಬದಲು ಕಾಲನ್ನು ಗಟ್ಟಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳವುದು ಸೂಕ್ತ. ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ವಿರುದ್ಧಭಾವವನ್ನು ತೊರೆದಾಗ ಶತ್ರುತ್ವ ತಾನಾಗಿಯೇ ದೂರವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಿತ್ರಭಾವ ವೃದ್ಧಿಕಾರಕ. ಶತ್ರುಭಾವ ಕ್ಷಯಕಾರಣ.  ಅವಧೂತರಾಗಿ ಸುಖ-ದುಃಖ ಶತ್ರು-ಮಿತ್ರಾದಿಗಳಿಂದ ಅತೀತರಾಗಿ ಉದಾಸೀನರಾಗಿ ಬದುಕುವುದು ಲೌಕಿಕರಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ತಿದ್ದಿಕೊಂಡು ಶತ್ರುತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೇನಲ್ಲ. ಆ ಕುರಿತು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿಬೇಕು ಅಷ್ಟೇ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೨೦


ಅನುಗಂತುಂ ಸತಾಂ ವರ್ತ್ಮ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಯದಿ ನ ಶಕ್ಯತೇ।ಸ್ವಲ್ಪಮಪ್ಯನುಗಂತವ್ಯಂ ಮಾರ್ಗಸ್ಥೋ ನಾವಸೀದತಿ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

ಸತಾಂ(ಸತ್ಪುರುಷರ)
 ವರ್ತ್ಮ(ಹಾದಿಯನ್ನು)
ಕೃತ್ಸ್ನಂ (ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ)
ಅನುಗಂತುಂ(ಅನುಸರಿಸಲು)
ಯದಿ ನ ಶಕ್ಯತೇ (ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೆ)
ಸ್ವಲ್ಪಂ ಅಪಿ(ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ) ಅನುಗಂತವ್ಯಮ್(ಅನುಸರಿಸಬೇಕು)
ಮಾರ್ಗಸ್ಥಃ (ಧರ್ಮಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇರುವವನು)
ನ ಅವಸೀದತಿ(ವಿಷಣ್ಣನಾಗುವುದಿಲ್ಲ)


ಭಾವಾರ್ಥ:

 ಮಹಾತ್ಮರಾದ ಹಿರಿಯರು ತೋರಿಸಿದ ಧರ್ಮದ ದಾರಿ ಸುಗಮವೂ ಅಲ್ಲ ರೋಚಕವೂ ಅಲ್ಲ. ಎಷ್ಟೋ ಬಾರಿ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂದೇ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಂದುಕೊಂಡು ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡದೇ ಇರುವುದು ಲೇಸಲ್ಲ. ಗಂಧದ ಮರದ ದಿಮ್ಮಿಗೆ ಯಾವ ಸುಗಂಧವಿದೆಯೋ ಅದೇ ಸುಗಂಧ ಸಣ್ಣ ತುಂಡಿಗೂ ಇದೆ. ಪರಿಮಳ ಬೀರಲು ದಿಮ್ಮಿಯೇ ಆಗಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಹಾತ್ಮರನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅಲ್ಪವೋ ಸ್ವಲ್ಪವೋ ಅವರ ಹಾದಿಯಲ್ಲೇ ಸಾಗಿದರೆ ಕಷ್ಟವೆನಿಸಿದರೂ ಸೋಲೆಂದಿಗೂ ಇಲ್ಲ. ಗರುಡನಂತೆ ವೇಗವಾಗಿ ಸಾಗುವುದು ಇರುವೆಗೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ನಿಜ. ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದ್ದರೂ ಹಾರುವ ಪ್ರಯತ್ನಮಾಡದಿದ್ದರೆ ಗರುಡನಾದರೂ ಇದ್ದಲ್ಲೇ ಇರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಲ್ಪ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಇರುವೆಯೂ ಸಹ ನಿಧಾನವಾಗಿಯಾದರೂ ಸಾಗುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರೆ ಯೋಜನಾಂತರವನ್ನೂ ಕ್ರಮಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಾಧಿಸಬೇಕೆಂಬ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ನಿರ್ಧಾರದೊಂದಿಗೆ ಕಾರ್ಯಪ್ರವೃತ್ತರಾದರೆ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ದಿನ ಸಾಧಕರಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೧೯


ಉಭಯೋರ್ನಾಸ್ತಿ ಭೋಗೇಚ್ಛಾ ಪರಾರ್ಥಂ ಧನಸಂಚಯಃ। ಕೃಪಣೋದಾರಯೋಃ ಪಶ್ಯ ತಥಾಪಿ ಮಹದಂತರಮ್।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

ಉಭಯೋಃ (ಇಬ್ಬರಿಗೂ)
 ಭೋಗೇಚ್ಛಾ ನ ಅಸ್ತಿ(ಭೋಗದ ಆಸೆಯಿಲ್ಲ)
 ಪಶ್ಯ (ನೋಡು)
ತಥಾ ಅಪಿ(ಹಾಗಾದರೂ)
 ಕೃಪಣೋದಾರಯೋಃ(ಜಿಪುಣ ಮತ್ತು ಉದಾರಿಯಲ್ಲಿ) ಮಹದಂತರಮ್ ಅಸ್ತಿ(ಬಹಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ)


ಭಾವಾರ್ಥ:

ಉದ್ದೇಶ ಏನು ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಮಹತ್ವ ಬರುತ್ತದೆ. ಕಾರ್ಯ ಒಂದೇ ಆದರೂ ಉದ್ದೇಶ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆದರೆ ಪರಾಣಾಮವೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯೇ. ಉದಾರಿಯೂ ಧನಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ, ಜಿಪುಣನೂ ಅದನ್ನೇ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಅದನ್ನು ಭೋಗಿಸುವ ಇಚ್ಛೆ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವರಿಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಅಂತರವೆಷ್ಟು ನೋಡಿ! ಒಬ್ಬ ದಾನಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ, ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ಸೌಖ್ಯವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ದಾನಮಾಡುವವರು ಮಹಾತ್ಮರು. ದಧೀಚಿ ಶಿಬಿಯಂತೆ ಪರಾರ್ಥಕ್ಕಾಗಿ ಶರೀರವನ್ನೇ ದಾನಮಾಡಬಲ್ಲವರು. ತಾವೂ ಭೋಗಿಸುತ್ತಾ ಇತರರಿಗೂ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಅದರಿಂದ ಸುಖಪಡುವರು ಇನ್ನೊಂದು ವರ್ಗದವರು.
ದಾನಂ ಭೋಗೋ ನಾಶಸ್ತಿಸ್ರೋ ಗತಯೋ ಭವಂತಿ ವಿತ್ತಸ್ಯ।ಯೋ ನ ದದಾತಿ ನ ಭುಂಕ್ತೇ ತಸ್ಯ ತೃತೀಯಾ ಗತಿರ್ಭವತಿ॥

ಯಾರು ತಾವೂ ಭೋಗಿಸದೆ ಇತರರಿಗೂ ನೀಡದೆ ಸಂಗ್ರಹಮಾಡಿಡುವರೋ ಅವರ ಸಂಪತ್ತು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ರಾಜರ, ತಸ್ಕರರ ವಶವಾಗುತ್ತದೆ

ಸುಭಾಷಿತ - ೧೮


ಹಸ್ತೀ ಸ್ಥೂಲತನುಃ ಸ ಚಾಂಕುಶವಶಃ ಕಿಂ ಹಸ್ತಿಮಾತ್ರೋಂಽಕುಶಃ।

ದೀಪೇ ಪ್ರಜ್ವಲಿತೇ ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ ತಮಃ ಕಿಂ ದೀಪಮಾತ್ರೋ ತಮಃ।।

ವಜ್ರೇಣೈವ ಹತಾಃ ಪತಂತಿ ಗಿರಯಃ ಕಿಂ ವಜ್ರಮಾತ್ರೋ ಗಿರಿಃ।

ತೇಜೋ ಯಸ್ಯ ವಿರಾಜತೇ ಸ  ಬಲವಾನ್ ಸ್ಥೂಲೇಷು ಕಃ ಪ್ರತ್ಯಯಃ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


 ಹಸ್ತೀ (ಆನೆಯು)
 ಸ್ಥೂಲತನುಃ(ಸ್ಥೂಲವಾದ್ದನ್ನು ಶರೀರವುಳ್ಳದ್ದು)
 ಸಃ ಚ(ಅದೂ ಕೂಡಾ)
 ಅಂಕುಶವಶಃ(ಅಂಕುಶದ ವಶದಲ್ಲಿದೆ)
 ಅಂಕುಶಃ(ಅಂಕುಶವು)
 ಹಸ್ತಿಮಾತ್ರಃ ಕಿಮ್?(ಆನೆಯ ಗಾತ್ರದ್ದೇನು?)
 ದೀಪೇ ಪ್ರಜ್ವಲಿತೇ(ದೀಪ ಬೆಳಗಿದಾಗ)
 ತಮಃ (ಕತ್ತಲೆಯು)
 ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ(ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ)
 ತಮಃ(ಕತ್ತಲೆಯು)
 ದೀಪಮಾತ್ರಃ ಕಿಮ್?(ದೀಪದಷ್ಟೇ ಗಾತ್ರದ್ದೇನು?)
 ವಜ್ರೇಣ ಏವ(ವಜ್ರಾಯುಧದಿಂದಲೇ)
 ಹತಾಃ (ಹೊಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟ)
 ಗಿರಯಃ (ಪರ್ವತಗಳು)
 ಪತಂತಿ(ಉರುಳುತ್ತವೆ)
 ಗಿರಿಃ(ಪರ್ವತವು)
 ವಜ್ರಮಾತ್ರಃ(ವಜ್ರಾಯುಧದ ಗಾತ್ರದ್ದೇನು?)
 ಯಸ್ಯ ತೇಜಃ(ಅಸ್ತಿ)(ಯಾರಲ್ಲಿ ತೇಜಸ್ಸು ಇದೆಯೋ) ಸಃ(ಅವನು)
 ಬಲವಾನ್(ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯು)
 ಸ್ಥೂಲೇಷು(ದಪ್ಪಗಿರುವವರಲ್ಲಿ)
 ಕಃ ಪ್ರತ್ಯಯಃ (ಗುಣವೇನಿದೆ?)


ಭಾವಾರ್ಥ:

 ಆತ್ಮಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇದ್ದರೆ ಗಾತ್ರದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯೋಜನ ಏನೂ ಇಲ್ಲ. ಮಹಾನ್ ಗಾತ್ರದ ಆನೆಯನ್ನು ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ತರುವುದು ಪುಟ್ಟ ಅಂಕುಶ. ಆ ಅಂಕುಶವನ್ನು ಹಿಡಿದ ಮಾವುತನೂ ಆನೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಪುಟ್ಟನೇ. ಕತ್ತಲು ಸುತ್ತಲೂ ಕವಿದಿದ್ದರೂ ಪುಟ್ಟ ದೀಪವು ಅದನ್ನು ಹೊಡೆದೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅತ್ತಿತ್ತ ಹಾರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಹಾನ್ ಪರ್ವತಗಳು ಇಂದ್ರನ ಕೈಯ ವಜ್ರಾಯುಧದಿಂದ ಘಾತಿಗೊಂಡವು. ಹಾಗೆಂದು ವಜ್ರಾಯುಧವು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರ್ವತಗಳಿಗೆ ಸಮನಿದ್ದವೇನು? ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಶಕ್ತಿ ತೇಜಸ್ಸು ಹೆಚ್ಚಿದಾಗ ತಾನಾಗಿಯೇ ಎದುರಾಳಿಯಲ್ಲಿ ತೇಜೋಭಿಭವ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾರಲ್ಲಿ ತೇಜಸ್ಸು ವಿರಾಜಿಸುತ್ತದೋ ಅವನೇ ಬಲಶಾಲಿ. ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದಿಂದ ಪ್ರಯೋಜವೇನು?

ಸುಭಾಷಿತ - ೧೭


 ಸ್ವಭಾವಂ ನೋಪದೇಶೇನ ಶಕ್ಯತೇ ಕರ್ತುಮನ್ಯಥಾ।   ಸುತಪ್ತಮಪಿ ಪಾನೀಯಂ ಪುನರ್ಗಚ್ಛತಿ ಶೀತತಾಮ್॥


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


 ಸ್ವಭಾವಂ(ಮೂಲಗುಣವನ್ನು)
 ಉಪದೇಶೇನ (ಉಪದೇಶದ ಮೂಲಕ)
 ಅನ್ಯಥಾ ಕರ್ತುಂ(ಬದಲಾಯಿಸಲು)
 ನ ಶಕ್ಯತೇ(ಸಾಧ್ಯವಾಗದು)
 ಸುತಪ್ತಂ ಅಪಿ(ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಾಯಿಸಿದರೂ)
 ಪಾನೀಯಂ(ನೀರು)
 ಪುನಃ(ಮತ್ತೆ)
 ಶೀತತಾಂ ಗಚ್ಛತಿ(ತಣ್ಣಗಾಗುತ್ತದೆ).


ಭಾವಾರ್ಥ:


 ನೀರನ್ನು ಕಾಯಿಸಿದಾಗ ಅದು ಬಿಸಿಯಾಗುವುದೇನೋ ಹೌದು ಆದರೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಬಿಸಿಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದೇತೆ? ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅದು ತಣ್ಣಾಗಾಗುವುದಿಲ್ಲವೇ? ಮಳೆಗಾಲವಾಗಲೀ ಚಳಿಗಾಲವಾಗಲೀ ಬೇಸಿಗೆಯೇ ಆಗಿರಲಿ ತಣ್ಣಗಿರುವುದೇ ಆ ನೀರಿನ ಸಹಜ ಗುಣ. ಬಿಸಿ ಮಾಡಿದಾಗ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುವುದು. ಎಷ್ಟು ಕಾಯಿಸಿದರೂ ಅಷ್ಟೇ! ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಹಾಗೆಯೇ. ಮೂಲ ಸ್ವಭಾವ ಎಂದಿಗೂ ಬದಲಾಗದು. ಕರಿಕರಡಿಯನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಬಿಳಿ ಮಾಡಲಾಗದು, ಬಿಳಿಕರಡಿಯನ್ನು ಕಪ್ಪು ಮಾಡುವುದೂ ಅಸಾಧ್ಯವೇ. ಅಂತರಂಗ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಆಗಿದ್ದರೆ ಬಾಹ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತರಬಹುದು. ಸ್ವಭಾವವೇ ದುಷ್ಟವಾಗಿದ್ದರೆ ಆ ಮೂರ್ಖನಿಗೆ ನೂರ್ಕಾಲ ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದರೂ ಗೋರ್ಕಲ್ಲ ಮೇಲೆ ಮಳೆ ಬರೆದಂತೆಯೇ ಸರಿ. ಪಾತ್ರಾಪಾತ್ರ ವಿವೇಚನೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದರೆ ಹೇಳುವವನ ಶ್ರಮ ವ್ಯರ್ಥವಾದೀತು, ಹೇಳುವವನೇ ಮೂರ್ಖನೆನಿಸಿಕೊಂಡಾನು.

ಸುಭಾಷಿತ - ೧೬


ವೀಣೇವ ಶ್ರೋತ್ರಹೀನಸ್ಯ ಲೋಲಾಕ್ಷೀವ ವಿಚಕ್ಷುಷಃ।
ವ್ಯಸೌ ಕುಸುಮಮಾಲೇವ ಶ್ರೀಃ ಕದರ್ಯಸ್ಯ ನಿಷ್ಫಲಾ॥

ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

ಶ್ರೋತ್ರಹೀನಸ್ಯ (ಕಿವುಡನಿಗೆ)
 ವೀಣಾ ಇವ (ವೀಣೆಯಂತೆ)
 ವಿಚಕ್ಷುಷಃ(ಕುರುಡನಿಗೆ)
 ಲೋಲಾಕ್ಷೀ ಇವ(ಸುಂದರಿಯಂತೆ)
 ವ್ಯಸೌ(ನಿರ್ಜೀವಿಗೆ)
 ಕುಸುಮಮಾಲಾ ಇವ(ಹೂವಿನ ಹಾರದಂತೆ)
 ಕದರ್ಯಸ್ಯ (ಜಿಪುಣನಿಗೆ)
 ಶ್ರೀಃ(ಐಶ್ವರ್ಯವು)
 ನಿಷ್ಫಲಾ(ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕಿಲ್ಲ)

 ಭಾವಾರ್ಥ:

 ವೀಣಾವಾದನ ಎಷ್ಟು ಮಧುರವಾಗಿದ್ದರೇನು? ಕಿವುಡನು ಅದನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸಲಾರ. ಎಷ್ಟು ನುಡಿಸಿದರೂ ಅದನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಇರಬಹುದೇ ಹೊರತು ಅದರ ಸುಖ ಆತನಿಗಿಲ್ಲ. ಸಖಿಯು ತ್ರಿಲೋಕಸುಂದರಿಯೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ಕುರುಡನಿಗೆ ಆ ಸೌಂದರ್ಯಾನುಭವದ ಯೋಗವೇ ಇಲ್ಲ ಇಲ್ಲ. ಸುಗಂಧಿತವಾದ ಸುಂದರ ಹೂಮಾಲೆ ಹಾಕಿ ಅಲಂಕರಿದರೂ ಶವಕ್ಕೆ ಅದರ ಅರಿವೇ ಇಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ಜಿಪುಣನ ಸಂಪತ್ತೂ ಕೂಡಾ ತೀರಾ ನಿಷ್ಫಲ. ಸಂಪತ್ತು ಇದ್ದರೆ ಸಾಲದು ಅದನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವ ಮನಸ್ಸು ಬೇಕು. ಇದ್ದಾಗ ಹಲವರೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಸುಖ ಅನುಭವಿಸಿದರೆ ಆ ಸಂಪತ್ತಿಗೊಂದು ಬೆಲೆ. ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಮೂರೇ ದಾರಿ. ದಾನ, ಭೋಗ, ನಾಶ. ಇತರರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡಿ ಅವರ ಸುಖಸಂತೋಷ ಕಂಡು ಸುಖಿಸುವುದು ಶ್ರೇಷ್ಠ. ಅದು ಬಿಟ್ಟರೆ ತಾನಾದರೂ ಭೋಗಿಸಿ ಸುಖಪಡಬೇಕು. ಇವೆರಡೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ಅದು ನಾಶವನ್ನೇ ಹೊಂದುತ್ತದೆ

ಸುಭಾಷಿತ ೧೫

 ಯೇ ಚ ಮೂಢತಮಾ ಲೋಕೇ ಯೇ ಚ ಬುದ್ಧೇಃ ಪರಂ ಗತಾಃ।
  ತ ಏವ ಸುಖಮೇಧಂತೇ ಮಧ್ಯಮಃ ಕ್ಲಿಶ್ಯತೇ ಜನಃ॥

ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

ಯೇ (ಯಾರು)
 ಲೋಕೇ (ಲೋಕದಲ್ಲಿ)
 ಮೂಢತಮಾಃ(ಎನಗೂ ಅರಿಯದವರೋ)
 ಚ (ಮತ್ತು)
 ಯೇ (ಯಾರು)
 ಬುದ್ಧೇಃ (ಜ್ಞಾನದ)
 ಪರಂ ಗತಾಃ(ಪಾರಮ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವರೋ)
 ತೇ ಏವ (ಅವರೇ)
 ಸುಖಂ (ಸುಖವನ್ನು)
 ಏಧಂತೇ(ಹೊಂದುತ್ತಾರೆ).
 ಮಧ್ಯಮಃ ಜನಃ(ಉಳಿದ ಮಧ್ಯಮ ಜ್ಞಾನದ ಜನರು) ಕ್ಲಿಶ್ಯತೇ(ಕ್ಲೇಶವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾರೆ)
   

ಭಾವಾರ್ಥ:


      ಏನೂ ಅರಿಯದವನಿಗೆ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಿಳಿದವನಿಗೂ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ, ಸಂಶಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಎಡೆ ಇಲ್ಲ, ಸಂಶಯ ಇಲ್ಲದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ. ನಂಬಿಕೆ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಸುಖವಿದೆ.
       
 ಅಲ್ಪ ಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದುಕೊಂಡವನು ಇತರರನ್ನು ನಂಬಲಾರ, ತಾನಾಗಿ ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆಂಬ ವಿಶ್ವಾಸವೂ ಇಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಯೂ ಸಂಶಯವೇ. ಅಂಥವರು ಸದಾ ಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾ ಇರುತ್ತಾರೆ.
     
ಕಗ್ಗದ ಕವಿ ಹೇಳುವಂತೆ ನಂಬದ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವಿಗೂ ಮೋಕ್ಷ ಸಿಕ್ಕಿತು, ನಂಬಿದ ಪ್ರಹ್ಲಾದನಿಗೂ ಭಗವದ್ದರ್ಶನವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಂಬಲಾರದೆ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನೂ ಬಿಡಲಾರದೆ ಸಿಂಬಳದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡ ನೊಣದಂತೆ ಒದ್ದಾಡುವವರಿಗೆ ಎಂದಿಗೂ ಸುಖವಿಲ್ಲ.

ಸುಭಾಷಿತ - ೧೪


ಸಂರೋಹತ್ಯಗ್ನಿನಾ ದಗ್ಧಂ ವನಂ ಪರಶುನಾ ಹತಮ್।
ವಾಚಾ ದುರುಕ್ತಂ ಭೀಭತ್ಸಂ ನ ಸಂರೋಹತಿ ವಾಕ್ಕ್ಷತಮ್॥


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

ಅಗ್ನಿನಾ ದಗ್ಧಂ (ಬೆಂಕಿಯಿಂದಾಗಿ ಉರಿದುಹೋದ)
 ಪರಶುನಾ ಹತಂ(ಕೊಡಲಿಯಿಂದ ನಾಶವಾದ)
 ವನಂ (ಕಾಡು)
 ಸಂರೋಹತಿ (ಪುನಃ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ )
 ಬೀಭತ್ಸಂ(ಕ್ರೂರವಾಗಿ)
 ವಾಚಾ (ಮಾತಿನ ಮೂಲಕ)
 ದುರುಕ್ತಂ(ಕೆಟ್ಟದಾಗಿ ಆಡಿ ಮಾಡಿದ)
 ವಾಕ್ಕ್ಷತಂ(ಮಾತಿನ ಗಾಯವು) ನ ಸಂರೋಹತಿ(ಮಾಯುವುದಿಲ್ಲ).


ಭಾವಾರ್ಥ:

    ಬೆಂಕಿಯಿಂದಾಗಿ ಕಾಡಿಗೆ ಕಾಡೇ ಉರಿದು ಹೋದರೂ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಪುನಃ ಬೆಳೆಯಬಹುದು. ಕೊಡಲಿಯಿಂದ ಕಡಿದ ಮರಗಳೂ ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಚಿಗುರೊಡೆಯಬಹದು. ಮಾತಿನಿಂದ ಮನ ನೊಂದರೆ ಅದು ಮನಃಪಟಲದಿಂದ ಅಳಿಸಿಹೋಗದು. ಮೈಗೆ ಆದ ಗಾಯ ಮಾಯುತ್ತದೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಗಾಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಎಚ್ಚರ ವಹಿಸಬೇಕು. ಮಾತು ಆಡಿದರೆ ಹೋಯಿತು ಮುತ್ತು ಒಡೆದರೆ ಹೋಯಿತು.

ಸುಭಾಷಿತ ೧೩


 ಯಸ್ಮಿನ್ ಜೀವತಿ ಜೀವಂತಿ ಬಹುಶಃ ಸ ತು ಜೀವತಿ।  ಕಾಕೋಽಪಿ ಕಿಂ ನ ಕುರುತೇ ಚಂಚ್ವಾ ಸ್ವೋದರಪೂರಣಮ್॥

ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

 ಯಸ್ಮಿನ್ ಜೀವತಿ (ಸತಿ) (ಯಾವನು ಜೀವಿಸುವದರಿಂದ) ಬಹವಃ(ಅನೇಕರು)
ಜೀವಂತಿ (ಬದುಕುತ್ತಾರೋ)
ಸಃ ತು ಜೀವತಿ (ಅವನು ಬದುಕುತ್ತಾನೆ)
 ಕಾಕಃ ಅಪಿ (ಕಾಗೆಯೂ)
ಚಂಚ್ವಾ(ಕೊಕ್ಕಿನಿಂದ)
ಸ್ವೋದರಪೂರಣಂ(ತನ್ನ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೆಲಸವನ್ನು)
ನ ಕುರುತೇ ಕಿಮ್?(ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೇ)


 ಭಾವಾರ್ಥ:

ಬದುಕು ಎಂದರೆ ಕೇವಲ ತಿಂದುಂಡು ಬದುಕುವುದಲ್ಲ. ಒಂದು ಮರ ಬದುಕಿದ್ದರೆ ಹಲವು ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯವಾಗುತ್ತದೆ. ತಾನು ಬಿಸಿಲಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಬಂದವರಿಗೆ ನೆರಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ದುರ್ಗಂಧಿತವಾದ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ತಿಂದು ಹೂವಿನ ಸುಗಂಧವನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ. ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಹೊಡೆದರೂ ಸಿಹಿಯಾದ ಹಣ್ಣನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಅದು ನಿಜವಾದ ಬದುಕು. ಯಾರ ಬದುಕು ಅನೇಕರಿಗೆ ಬದುಕಲು ಅನುವು ಮಾಡುತ್ತದೋ ಅದು ನಿಜವಾದ ಬದುಕು. ಆದು ಇತರರಿಗೆ ದಾರಿದೀಪವಾಗಬೇಕು ಆಶ್ರಯವಾಗಬೇಕು. ಸುಮ್ಮನೆ ತಿಂದುಂಡು ಕಾಗೆ ಗೂಬೆಗಳಂತೆ ಬದುಕಿದರೆ ಸಾರ್ಥಕ್ಯ ಏನಿದೆ?

ಸುಭಾಷಿತ - ೧೨


 ಜನ್ಮೈಶ್ವರ್ಯಶ್ರುತಶ್ರೀಭಿರೇಧಮಾನಮದಃ ಪುಮಾನ್।   ನೈವಾರ್ಹತ್ಯಭಿಧಾತುಂ ವೈ ತ್ವಾಮಕಿಂಚನಗೋಚರಮ್।।*                                           (ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತ)



    ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:

 ಜನ್ಮೈಶ್ವರ್ಯಶ್ರುತಶ್ರೀಭಿಃ (ಜನ್ಮ, ಸಂಪತ್ತು,ಕೀರ್ತಿ ಮೊದಲಾದವುಗಳಿಂದ)
 ಏಧಮಾನಮದಃ(ಮದವನ್ನು ಹೊಂದಿದ)
 ಪುಮಾನ್(ನರನು)
 ಅಕಿಂಚನಗೋಚರಂ(ಶೂನ್ಯರಾದವರಿಗೆ ಗೋಚರಿಸುವ)
 ತ್ವಾಂ (ನಿನ್ನನ್ನು )
 ಅಭಿಧಾತುಂ ವೈ(ಹೆಸರು ಹೇಳಲೂ)
 ನ ಏವ ಅರ್ಹತಿ (ಅರ್ಹನಾಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ)


 ಭಾವಾರ್ಥ:


 ತುಪ್ಪವಿರುವುದು ಹಾಲಿನಲ್ಲೇ ಆದರೂ ಆ ತುಪ್ಪ ಸಿಗಬೇಕಾದರೆ ಹಾಲು ಇಲ್ಲವಾಗಲೇ ಬೇಕು. ಅದರ ಮಧುರತ್ವ ಸ್ನಿಗ್ಧತ್ವವೇ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲಾ ಗುಣಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಹೊರತು ತುಪ್ಪ ಕಾಣಿಸಲಾರದು. ಮನುಷ್ಯನೂ ಅಷ್ಟೇ. ತನ್ನಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದರೂ ಕಾಣಬೇಕಾದರೆ ನಾನು ಎಂಬ ಭಾವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ನಾನು ಇಲ್ಲ ನೀನೇ ಎಲ್ಲಾ ಎಂದಾಗಲೇ ಆತನ ದರ್ಶನ ಸಾಧ್ಯ. ನಾನು ಉತ್ತಮ ಕುಲಜ, ಐಶ್ವರ್ಯವಂತ, ಮಹಾಭಕ್ತನೆಂಬ ಕೀರ್ತಿ ಹೊಂದಿದವನು ಎಂಬ ಮದವಿದ್ದರೆ ಆ ಭಗವಂತನ ಹೆಸರು ಹೆಸರು ಹೇಳುವ ಅರ್ಹತೆಯೂ ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಚತುರ್ವೇದ ಷಟ್ಶಾಶಾಸ್ತ್ರ ಅಷ್ಟಾದಶ ಪುರಾಣಗಳನ್ನು ಅರೆದು ಕುಡಿದಿದ್ದರೂ ಮದವಿದ್ದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ವ್ಯರ್ಥ. ಭಗವಂತ ಕಾಣಿಸಬೇಕಾದರೆ ಹೃದಯ ನಿರ್ಮಲವಾಗಿರಬೇಕು. ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಯಾವ ವೇದವೂ ಭಗವಂತನನ್ನು ತೋರಿಸಲಾರದು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಕುಂತಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಅಕಿಂಚನಗೋಚರ(ಏನೂ ಇಲ್ಲದವನಿಗೆ ಕಾಣಿಸುವವನು) ಎಂದು ಸ್ತುತಿಸಿದ್ದಾಳೆ