ಸುಭಾಷಿತ - ೨೧


ನ ಕಶ್ಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿನ್ಮಿತ್ತ್ರಂ ನ ಕಶ್ಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿದ್ರಿಪುಃ।
ಸ್ವಭಾವೇನ ಹಿ ಮಿತ್ರಾಣಿ ಜಾಯಂತೇ ರಿಪವಸ್ತಥಾ।।


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ :


ಕಶ್ಚಿತ್ (ಯಾರೂ)
ಕಸ್ಯಚಿತ್ (ಯಾರಿಗೂ)
ನ ಮಿತ್ರಮ್(ಗೆಳೆಯನಲ್ಲ)
 ಕಶ್ಚಿತ್ (ಯಾರೂ)
 ಕಸ್ಯಚಿತ್ (ಯಾರಿಗೂ)
 ನ ರಿಪುಃ (ಶತ್ರುವಲ್ಲ)
 ಸ್ವಭಾವೇನ ಹಿ (ಸ್ವಭಾವದಿಂದಲೇ)
 ಮಿತ್ರಾಣಿ (ಗೆಳೆಯರು)
 ತಥಾ (ಹಾಗೂ)
 ರಿಪವಃ (ಶತ್ರುಗಳು)
 ಜಾಯಂತೇ (ಆಗುತ್ತಾರೆ)



 ಭಾವಾರ್ಥ:

ಹುಟ್ಟುತ್ತಲೇ ಯಾರಿಗೂ ಯಾರಲ್ಲೂ ಮಿತ್ರತ್ವವೋ ಶತ್ರುತ್ವವೋ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.  ಅವರವರ ಸ್ವಭಾವ ಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳೋ ಮಿತ್ರರೋ ಉಂಟಾಗುತ್ತಾರೆ. ಸಮಾನಗುಣವಿದ್ದಾಗ ಮಿತ್ರರಾಗುತ್ತಾರೆ. ವಿರುದ್ಧವಾದಾಗ ಶತ್ರುಭಾವ. ಶತ್ರುನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದಷ್ಟೂ ಅದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಹೋಗುವುದು.
 ಬೆಂಕಿಗೆ ತುಪ್ಪವೆರೆದಂತೆ ಮತ್ತೂ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತಲೇ ಹೋಗುವುದು. ಊರಿನಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಲನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹುಡಿಮಾಡುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಬದಲು ಕಾಲನ್ನು ಗಟ್ಟಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳವುದು ಸೂಕ್ತ. ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ವಿರುದ್ಧಭಾವವನ್ನು ತೊರೆದಾಗ ಶತ್ರುತ್ವ ತಾನಾಗಿಯೇ ದೂರವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಿತ್ರಭಾವ ವೃದ್ಧಿಕಾರಕ. ಶತ್ರುಭಾವ ಕ್ಷಯಕಾರಣ.  ಅವಧೂತರಾಗಿ ಸುಖ-ದುಃಖ ಶತ್ರು-ಮಿತ್ರಾದಿಗಳಿಂದ ಅತೀತರಾಗಿ ಉದಾಸೀನರಾಗಿ ಬದುಕುವುದು ಲೌಕಿಕರಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ತಿದ್ದಿಕೊಂಡು ಶತ್ರುತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೇನಲ್ಲ. ಆ ಕುರಿತು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿಬೇಕು ಅಷ್ಟೇ.