ಸುಭಾಷಿತ ೨೫

 ಹೀಯತೇ ಹಿ ಮತಿಸ್ತಾತ ಹೀನೈಃ ಸಹ ಸಮಾಗಮಾತ್।
 ಸಮೈಶ್ಚ ಸಮತಾಮೇತಿ ವಿಶಿಷ್ಟೈಶ್ಚ ವಿಶಿಷ್ಟತಾಮ್॥


ಅನ್ವಯ ಅರ್ಥ:


 ತಾತ(ಅಪ್ಪಾ!, ಮಗೂ!)
 ಹೀನೈಃ ಸಹ (ಹೀನರೊಂದಿಗೆ)   ಸಮಾಗಮಾತ್(ಸೇರುವುದರಿಂದ)
 ಮನಃ (ಮನಸ್ಸು)
 ಹೀಯತೇ(ದೂಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ)
 ಸಮೈಃ (ಸಮಾನರೊಂದಿಗೆ ಸೇರುವುದರಿಂದ)
 ಸಮತಾಮ್ ಏತಿ(ಸಮತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ)
 ಚ(ಮತ್ತು)
 ವಿಶಿಷ್ಟೈಃ (ವಿಶಿಷ್ಟರೊಂದಿಗೆ ಸೇರುವುದರಿಂದ )
 ವಿಶಿಷ್ಟತಾಮ್ ಏತಿ(ವಿಶಿಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ.)


. ಭಾವಾರ್ಥ:


 ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಆಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದರೆ ಅದು ಅವನ ಸ್ವಭಾವವೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದೇನೂ ಇಲ್ಲ. ಕೆಟ್ಟವರ ಸಹವಾಸದಿಂದಲೂ ಆಗಿರಬಹುದು.

 ಬೇಡನ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗಿಳಿ ಯಾರನ್ನಾದರೂ ಕಂಡೊಡನೇ ಹೊಡಿ ಬಡಿ ಕೊಲ್ಲು ಎನ್ನುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ದಿನ ಬೆಳಗಾದರೆ ಅದು ಆ ಮಾತುಗಳನ್ನೇ ಕೇಳುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಬೇಡರ ಸಹವಾಸ ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಸಂತನ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗಿಳಿ ಮನೆಗೆ ಬಂದವರನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿ ನಲ್ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಅದು ಸಂತನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಸಂಸ್ಕಾರ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.
      ಮಸಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದರೆ ಕೈ ಕಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ, ಆ ಕೈಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಗ ಅದೂ ಕಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಮಾರ್ಜಕವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದರೆ ಕೈ ಶುಭ್ರವಾಗುತ್ತದೆ, ಆ ಕೈಯಿಂದ ಕೊಳೆಯಾದ ಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿದಾಗ ಪಾತ್ರೆಯೂ ಶುಭ್ರವಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಹೀನಸಹವಾಸದಿಂದ ತಾನೂ ಕೆಡುವುದಲ್ಲದೆ ಇತರರನ್ನೂ ಕೆಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ದೀಪದಿಂದ ದೀಪ ಬೆಳಗುವಂತೆ ಸತ್ಸಂಗದಿಂದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಒಳಿತು ಹರಡುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಸಜ್ಜನ ಸಹವಾಸಕ್ಕೂ ದುರ್ಜನ ಸಹವಾಸಕ್ಕೂ ಇರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸ.

 ದುರ್ಜನರ ಸಹವಾಸ ಒಮ್ಮೆಗೆ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನ ಎನಿಸಬಹುದು ಆದರೆ ಪರಿಣಾಮದಲ್ಲಿ ಖಂಡಿತಾ ಸುಖ ಸಿಗದು. ಅಪರಾಧ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ ಅಪರಾಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದವರಿಗೂ ಶಿಕ್ಷೆ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟದ್ದೇ. ಸಜ್ಜನರ ನಡೆ ಅನುಸರಿಸಲು ಕಠಿಣವಾದರೂ ಪರಿಣಾಮದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತಿಕಾರಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

   ಹೀನರ ಸಹವಾಸದಿಂದ ಮನಸ್ಸು ಹೀನವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಧ್ಯಮರ ಸಹವಾಸದಿಂದ ಮನಸ್ಸು ಹಾಳಾಗಲಾರದು ಆದರೆ ಉನ್ನತಿಯನ್ನೂ ಹೊಂದಲಾರದು. ಆದರೆ ಸಂತರ ಸಹವಾಸ ಸದಾ ಶ್ರೇಯಸ್ಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ.